Komkommertijd

betekenis & definitie

Het is volop komkommertijd: de tijd dat er voor de media weinig te melden valt. Extra dunne kranten, en meer ruimte voor nieuws dat het normaal niet haalt.

Sinds wanneer kennen we dat woord en waar komt het vandaan? Dit is wat we hierover weten. Wij leenden het uit het Engels, waar cucumber-time in 1700 voor het eerst is opgetekend. In een Bargoens woordenboekje, met als betekenis ‘Taylers Holiday, when they have leave to Play, and Cucumbers are in Season’.

Komkommers rijpen in de zomer, de adel verliet dan de stad, waardoor er voor de kleermakers niet veel te verdienen viel. Volgens enkele Engelse slangwoordenboeken schijnt cucumber-time aanvankelijk vooral te zijn gebruikt door Duitse kleermakers in Londen, maar of die het woord uit Duitsland hebben meegebracht is twijfelachtig. De Duitsers spreken wel van Sauregurkenzeit (‘augurkentijd’), maar pas sinds het begin van de 19de eeuw.

Zeeslang
In het Nederlandse taalgebied is komkommertijd pas relatief laat opgetekend. In 1871 schreef het Nieuws van den Dag: ‘wanneer begint de Komkommertijd? […] Ik heb maar niet te weten kunnen komen op welken datum dit vijfde jaargetijde in den almanak opgeteekend staat.’ En Multatuli had het in 1877 over ‘het hartje van den komkommertyd’.

Aan het begin van de 20ste eeuw schijnen kranten in de komkommertijd vooral graag te hebben geschreven over zeeslangen. Althans, in 1914 schreef de woordenboekmaker M.J. Koenen bij het woord zeeslang, dat in de voorgaande druk nog zeer zakelijk was behandeld: ‘Zeeslang, ook monsterslang, die, naar men wil, in den oceaan verblijf houdt en nu en dan gezien wordt, vooral in den komkommertijd.’ Twee jaar later voegde de volkskundige Jos Schrijnen daaraan toe: ‘Fabelachtige sprookjesdieren zijn de meerkat, de beruchte zeeslang – ook bekend uit onzen komkommertijd – en eveneens de zeeslang der lucht.’

In het West-Vlaams werd de komkommertijd ruim honderd jaar geleden ook wel plattebonentijd genoemd, maar dat woord is inmiddels in onbruik geraakt.

(NRC, 13-9-2000)