Vanwege de oorlog in Gaza worden we, nog meer dan bij de andere lopende conflicten, overspoeld met jargon. Momenteel gaat het om woorden en woordcombinaties als wapenstilstand, staakt-het-vuren, gevechtspauze en humanitaire pauze.
Er zijn juridische verschillen, maar in de praktijk komen ze grofweg op hetzelfde neer: stoppen met vechten, schieten en bombarderen. In de Gaza-oorlog met het doel om Palestijnen de kans te geven een veilig heenkomen te zoeken.
Van deze woordgroep is humanitaire pauze het jongst. We vinden die aanduiding sinds 2000. Onder de kop ‘Akkoord over Atjeh is eerste stap naar vrede’ schreef De Leeuwarder Courant toen: ‘Het begrip “humanitaire pauze” is een licht verteerbare aanzet tot een wapenstilstand, die voor geen der betrokken partijen een erkenning van de tegenstander inhoudt.’ Atjeh wilde zich toen afscheiden van de Indonesische republiek: een conflict dat de meeste mensen inmiddels niet meer paraat zullen hebben.
Wapenschorsing
Het woord wapenstilstand kennen we zeker sinds 1700. Terugkijkend op een conflict uit 1659 had een kroniek het toen over ‘een Wapen-Stilstand tusschen de Kroonen Spaenje en Franckrijck’. Die overeenkomst bracht, zo vervolgt deze kroniek, grote blijdschap in Parijs en in de Spaanse Nederlanden, ook wel bekend als de Zuidelijke Nederlanden.
Volgens de Dikke Van Dale is een wapenstilstand een ‘voorlopige staking van de vijandelijkheden bij overeenkomst (van langere duur dan een wapenschorsing)’. Waarmee er dus weer een nieuw begrip aan deze reeks is toegevoegd: wapenschorsing. Dat betekent het tijdelijk staken van vijandelijkheden in een oorlog.
Vuurpauze
Gevechtspauze klinkt in mijn oren het deprimerendst. Je weet dat je doorgaat met vechten, er wordt slechts even een pauze ingelast. Waar beide partijen zich bovendien zelden aan houden. Gevechtspauze maakte opgang in de tweede helft van de negentiende eeuw. ‘Wanneer een officier of minder militair’, meldde het Bataviaasch Nieuwsblad in 1889, ‘gedurende het gevecht, waartoe ook een “gevechtspauze” behoort, zoodanig ongesteld wordt, dat hij zich acht buiten gevecht gesteld te zijn, zoo behoort hij zich terstond onder de behandeling van den militairen geneesheer te stellen, die beslist of hij dienst moet blijven doen, dan wel in de ambulance wordt opgenomen.’
Het gaat hier dus over gevechten waarbij kennelijk onderbrekingen waren ingelast. Bijvoorbeeld om militairen die gewond waren geraakt de gelegenheid te geven een arts te bezoeken. In een latere bron wordt gevechtspauze in een andere context gebruikt. Dit was het uitgelezen moment om je geweer opnieuw te laden. Aldus een krant uit 1894. Die als synoniem voor deze korte gevechtspauze het woord vuurpauze gebruikt.
Een tijdelijk staakt-het-vuren
Staakt-het-vuren klinkt in mijn oren erg ouderwets. Vuren is schieten, maar in de Gaza-oorlog wordt bijvoorbeeld ook volop gebombardeerd. Deze uitdrukking werd in ieder geval gebruikt vanaf de eerste helft van de negentiende eeuw, maar is vermoedelijk al ouder.
Alles bij elkaar is het mijns inziens veelzeggend dat we voor het stoppen van gevechtshandelingen zoveel woorden en woordcombinaties hebben. Op radio en tv wordt ook nog gesproken over ‘een tijdelijk staakt-het-vuren’, ‘een algemene wapenstilstand’ en ‘kleine tactische pauzes’.
Samen bevestigen ze een open deur: dat oorlogen altijd op de loer liggen.
