Conclaaf

betekenis & definitie

Het is een beetje zielig voor Donald Trump, maar vanaf morgen zijn alle schijnwerpers even niet meer op Washington gericht. Dan komen immers in Rome 133 kardinalen bijeen om een nieuwe paus te kiezen. Vanaf dat moment zullen er doorlopend beelden te zien zijn van de schoorsteen van de Sixtijnse Kapel. Komt er zwarte rook uit dan hebben de kardinalen nog geen overeenstemming bereikt, bij witte rook zijn ze eruit. Dagelijks zijn er stemrondes: twee in de ochtend en twee in de middag. Ik vind die schoorsteen een briljante pr-vondst. ‘We zijn er nog niet uit’ wordt zo ook wereldnieuws.

Zoals bekend heet die kardinalenvergadering een conclaaf. Dat woord heeft een boeiende geschiedenis. Via het Frans gaat het terug op het Latijnse conclave dat ‘afgesloten vergaderplaats’ betekent. Aanvankelijk hadden die kardinalen de neiging om erg lang te vergaderen – soms meer dan een jaar. Daarom besloot de senator van Rome, Matteo Rosso Orsini, in 1241 om ze bij elkaar te brengen in een ruimte die cum clave (‘met een sleutel’) werd afgesloten.

‘De ramen werden geblindeerd en de deuren afgesloten’, aldus de Brit Nigel Cawthorne in 2000 in zijn lezenswaardige studie Het seksleven van de pausen. ‘Ze moesten er blijven tot er een paus was gekozen. Binnen stonden wat wankele bedden met te weinig beddengoed, evenals wat stoelen en banken. Dokters mochten er niet in. Ze kregen eenvoudig voedsel. Er was wat koud water om te drinken, maar niet om zich te wassen.’

De kardinalen konden zich niet verkleden en de latrines werden niet geleegd voor er een beslissing was genomen. De bewakers op het dak gebruikten de goot als latrine. Tijdens noodweer belandden urine, uitwerpselen en andere rommel in de zaal met de vergaderende kardinalen. Die er vervolgens toch nog 55 dagen over deden om een beslissing te nemen.

Bij jezelf te rade gaan
In het Nederlands kennen wij het woord conclaaf sinds het eind van de veertiende eeuw. Het wordt gebruikt voor het gedeelte van het Vaticaan waar de kardinalen zich afzonderen om een paus te kiezen en voor die vergadering zelf. Daarnaast wordt het gebruikt voor een besloten vergadering in het algemeen (‘het bestuur is in conclaaf bijeen’) en enigszins schertsend voor zorgvuldig met iemand overleggen (‘met iemand in conclaaf gaan’). Je kunt, zo lees ik in de Dikke Van Dale, ook in je eentje in conclaaf gaan. Dit betekent dan: bij jezelf te rade gaan. In romans vond ik samenstellingen als ambtenarenconclaaf, begrotingsconclaaf en bollebozenconclaaf.

Als nieuwe paus gedoodverfd
Onbekend voor mij was de zegswijze wie als paus het conclaaf in gaat, komt er als kardinaal weer uit. Dit betekent dat de favoriet meestal niet wordt gekozen. ‘Kardinalen die als nieuwe paus gedoodverfd worden, blijven gewoonlijk kardinaal’, aldus de Dikke Van Dale.

Op dit moment worden kardinaal Pietro Parolin en kardinaal Luis Antonio Tagle het vaakst genoemd als potentiële opvolgers van paus Franciscus. Pietro Parolin is zeventig jaar en komt uit Italië, Tagle is zevenenzestig en de voormalige aartsbisschop van Manilla. Hij staat bekend als de ‘Aziatische Franciscus’. Als de bovenstaande zegswijze hout snijdt, zullen zij het dus niet worden, maar dat zal binnenkort wel duidelijk worden. Gemiddeld duurt zo’n Rooms conclaaf inmiddels twee tot drie dagen.

Daarna is Trump weer aan de beurt, hoewel ik niet uitsluit dat hij in de tussentijd het zoveelste onzinnige decreet zal uitvaardigen. Zeg maar zoiets bizars als een invoerheffing op films die niet in Hollywood zijn gemaakt.