(19e eeuw) (inf.) de kleine man moet maar zien hoe hij zich erdoorheen slaat of hoe hij rondkomt met zijn geld. Jan Splinter symboliseert de man met het laagste inkomen, die bijstand geniet en dus tot de minima* behoort. De uitdrukking is al erg oud, maar PvdA-fractieleider Marcel van Dam blies haar in december 1982 nieuw leven in. Hij gewaagde van Jan Splinter toen hij het minimabeleid van de regering-Lubbers bekritiseerde. De kleine man kreeg volgens het PvdA-kamerlid veel minder dan men hem wilde doen geloven. De laagste inkomensgroepen moesten - alweer volgens Van Dam - te veel inleveren in verhouding tot de hoogste. In 1983 dook de uitdrukking ook op in een strip van Jaap Vegter: `Als je voor een dubbeltje geboren bent, word je voor een kwartje verwend! En zo moet Jan Splinter door de winter.'
• 't Overwerk hoefde hij echter niet om een deun (voor niets) te doen, want er viel nog al eens wat van 't blok, (hij kreeg wel eens een extraatje), nu eens een potje met portel (melkachtig wit vocht, dat na het kruimelen van den wrongel, bij ’t daaropvolgende duwen uit de kaas liep), dan weer een poesie (restje) eten en in den vruchtentijd kreeg hij raak zooveel appels en peren mee, dat ze ze niet uit esn zoeten konden (er was meer dan genoeg). Zoo komt Jan Splinter door den winter. (J. De Vries: Westfriesche woorden. 1909)
• Jan Splinters Testament, een der Veelderhande geneuchlyke Dichten, 1600, een boerde: Jan, de rentmeester der zusterhuizen te Delft en Schiedam, laat zich vertroetelen door de zusters, die hopen op de erfenis in Jans grote koffers. Oudst bekende druk 1584. (K. ter Laan: Letterkundig woordenboek voor Noord en Zuid. 1952. Tweede druk)
• Zo komt Jan Splinter door de winter (met wat hulp van hier en van daar komt de arme door de moeilijke wintertijd). (H. Langedijk: Hé is dat Westfries? 1963)
• Zo komt Jan Splinter door de winter. [Broodkruim bewaren om te paneren.] (Inez van Eijk: Ik zeg maar zo, ik zeg maar niks. 1978. Vierde druk. 1980)
• Alles wat zij dacht te kunnen gebruiken werd meegenomen en deze zelfbediening bereikte een hoogtepunt bij een doos met kleding. Het een na het andere stuk werd gepast en ingerekend. Zij dacht zeker "zo komt Jan Splinter door de winter". (Leeuwarder Courant, 21/04/1981)
• Waar komt de uitdrukking „Zo komt Jan Splinter door de winter" vandaan? Had Marcel van Dam die zelf uitgevonden? Nee. Van Dam: „Als jochie heb ik die kreet op straat opgedaan. Ik woonde in de Utrechtse Rivierenwijk. Het is een typisch Utrechtse uitdrukking voor zover ik weet." (De Volkskrant, 31/12/1982)
• (Peter Hoefnagels: Je zwam te grabbel gooien. 1983)
• Zó komt Jan Splinter deur de winter, zo kom ik aan de kost, doorgaans schertsend opgemerkt als men een klein voordeeltje heeft. De naam Jan Splinter is wsch. ontleend aan een oude klucht 'Het Testament van Jan Splinter' (± 1600). (Jan Pannekeet: Westfries woordenboek. 1984)
• (Marco Bunge: Politiek Woordenboek. 1985)
• En Marcel van Dam heeft kortgeleden in Vrij Nederland nog duidelijk verklaard dat het nu maar eens uit moest zijn met dat gezeik van de laagstbetaalden. Nou, dat vind ik wel heel erg in tegenspraak met zijn `Hoe komt Jan Splinter door de winter' verhaal dat hij tegen Lubbers afstak. (Nieuwe Revu, 30/05/1991)
• Het had iets van een particuliere herkansing, zo'n halve eeuw later, voor de welgestelde en dankbare kleinkinderen van de Duitsers wier duizendjarig rijk maar twaalf jaar had geduurd (1933-'45). En zo schonken die kleinkinderen zichzelf via Gorbatsjov even gelukkig. Zoals Marcel van Dams Vara erin slaagde om in een televisie-avond vele miljoenen voor de Jan Splinters van de Sovjet-Unie in te zamelen ging het ook in Duitsland: bij de banken, postkantoren en verzamelplaatsen van pakketten met medicijnen en voedsel, het liep overal storm. Inmiddels, ruimschoots een winter later, heeft tweederde van die spontane hulp de arme Sovjet-Unie nog steeds niet bereikt. (NRC Handelsblad, 15/06/1991)
• "Zo komt Jan Splinter wel door de winter', besloot procureur-generaal mr. R. Mansholt zijn cynische karakterschets van drugsverdachte Charles Z. "Dit is gewoon een man die na eerdere veroordelingen doorging met hasjhandel, want de straffen zijn kort en het geld stroomt daarna toch wel weer binnen.' (Trouw, 28/12/1994)
• De crisis duurde lang. Soms zat ik drie maanden in de WW, dan werkte ik tachtig dagen en viel weer terug in de uitkering. Af en toe had ik een schnabbel. Zo komt Jan Splinter door de winter, zeiden wij al voor Marcel van Dam daarmee bekend werd. (Elsevier, 26/06/1998)
• Dankzij deze kleine fraude kwam splinter door de winter en kon ik mijn kroegbezoek, alsook mijn van moeders smaak afwijkende kleding bekostigen. (Peter Langendam: Morgen gebeurt het. 2007)
• Het voeren van eendjes wordt al geruime tijd sterk ontmoedigd, onder andere omdat het voer ratten zou aantrekken. Dat is ongetwijfeld waar, maar ik besloot dat ook ratten door de winter moeten komen, net als Jan Splinter, het minimumlijdende broertje van Jan Modaal, in 1983 onsterfelijk gemaakt door Marcel van Dam. (Zijn vrouw schijnt trouwens Truus te heten, Truus Splinter dus, niet Truus van Dam, al is ook die laatste een trotse Hollandse naam.) (Sylvia Witteman: Een visgraatjas met haaiengrijns. 2021)
