Woordenboek van Populair Taalgebruik

Marc De Coster (2020-2024)

Gepubliceerd op 16-03-2024

te laat, te laat zei Winnetou (het zaad is al naar binnen toe)

betekenis & definitie

(1920+) (zeispreuk) schertsend gebruikt om aan te geven dat een bepaalde handeling veel te laat geschiedde. Al bekend in de jaren dertig van de twintigste eeuw, misschien zelfs ouder (Karl Mays populaire personage, waarnaar hier verwezen wordt, dateert op z'n laatst van 1893). Oorspronkelijk wellicht een ondeugend kinderversje, gezien de variant `Helaas, helaas, riep Winnetou, het zaad is al naar binnen toe'. Henk Salleveldt (Het woordenboek van Jan Soldaat. 1978) vermeldt nog de variant ‘verneukt, verneukt, sprak Winnetou’. Het nonsensversje werd in het Literair Anekdotenboek van John Muller uit 1988 toegeschreven aan Ab Visser (1913-1982), schrijver van misdaadverhalen, jeugdboeken maar ook poëzie. Andere bronnen beweren dan weer dat Visser het al had van horen zeggen. Nederlandse theologische studenten zouden er in de zomer van 1944 al mee thuisgekomen zijn na een gedwongen verblijf in Berlijn. Mogelijk hadden zij het gehoord van medearbeiders in de fabriek. Het is dan ook niet uitgesloten dat het distichon al voor de oorlog onder het volk circuleerde. Simon Carmiggelt citeert het vers in een verhaaltje van toen hij nog vijftien was, en dat was in 1928.

• Als ik de naam Winnetou hoor, (zelfs bij 'Oef zei Winnetou, het zaad is al naar binnen toe') denk ik altijd even aan die grote huivering, op die matten vloer van tante Anna's keukentje, toen ik het bovenstaande las en één van de geheimen van dit leven meende te onderkennen. (Rinus Ferdinandusse: Dat was nog eens lezen. 1972)
• Erasmus vindt iemand die niet van zich doet spreken een 'nul'. En een onbesproken levenswandel, iets om naar te streven? Te laat, te laat, zegt Winnetou. (C. B. Vaandrager: De Hef. 1975)
• In mijn klas zat Jopie Bakker. Hij was zeer lang voor zijn vijftien jaren en hij had een grof geboetseerd gelaat, met dikke lippen. Hij gold bij de burgertjes in aanbouw die we waren, als een slechte jongen. Meisjes pakte hij gewoon beet. Hij claimde het auteurschap van 'Te laat, te laat sprak Winnetou, het zaad is al naar binnen toe' - harde porno, in die tijd - en hij zei zinnen als: 'Vanavond ga ik mij vermeien tussen de dijen mijns vrouws. (Simon Carmiggelt: 'Een lange hete zomer', gebundeld in 'Ze doen maar' (1976)
• Te laat te laat sprak Winnetou, de dood is al naar binnen toe. Met deze kleine variatie op een befaamd versie van een anonymus (het zaad in plaats van de dood) wil ik met alle verschuldigde eerbied natuurlijk het programma karakteriseren dat Wim Hazeu vorige week aan Carel Willink wijdden. (Leeuwarder Courant, 26/11/1983)
• “De aanpassing van die klokken kost u niks. Die laten we gewoon neerzetten door een paar starters. Met subsidie uiteraard." 't Is jammer maar helaas, zo is het niet gegaan. En nu? Te laat, te laat, zei Winnetou, het zaad is al naar binnen toe. De CPN heeft zn coupe gepleegd. (Het vrije volk, 14/02/1985)
• Te laat, te laat, zei Winnetou. / Paniek in heel het land. / Geweldige ontdekking. / Het spek is aangebrand. (Raymond van het Groenewoud: Het spek is aangebrand, 1986)
• Een kleine auto scheurt met een snelheid van 137 kilometer voorbij. "Niet te geloven," roept hoofdagent Hendriks. "Een Daf!!! Wat zegje me daarvan. En die Volkswagen daarachter ook. Honderdtweeëndertig kilometer. Die dacht natuurlijk: 'Ik laat me niet door zon Dafje op m'n kop zitten. En dan moet je nagaan dat, als onze meter 137 uitslaat, die van de automobilist zeker 147 aanwijst. Je moet er zon tien procent bijtellen." De agent veroorlooft zich een dichterlijke vrijheid richting de twee automobilisten die 'de val' te laat hebben gemerkt en daar voor moeten boeten. "Te laat, te laat, zei Winnetou, de giro is al naar binnen toe." (Het Parool, 09/11/1990)
• Kom op pagina 64 van Verveling bestaat niet en lees daar onderaan:
“Te laat, te laat,’ riep Winnetoe,
‘Het zaad is al naar binnen toe.’
Natuurlijk moet het zijn: ‘Het zaad liep al naar binnen toe.’ (C. Buddingh: Dagboeknotities. 1977-1985. Gepubl. 1994)
• Volgens Rob Lagrouw is het al te laat voor het regenwoud, getuige zijn kale, dode boompje. 'Te laat, te laat, zei Winnetou, de koning is al naar binnen toe'. (Trouw, 16/12/1995)
• De jongen maakte rondjes met zijn middelvinger om haar tepel.
“Maar je hoort er toch bij,” zegt haar moeder.
“Ja?”
“Doe toch niet zo gek, natuurlijk. Je komt hoor, je komt gewoon.”
“Toch echt niet. Te laat, te laat zei Winnetou.” (Lydia Rood: Beter. Dank je. 1996)
• Misschien hadden we, achteraf gezien, de beslissing over moeten laten aan mensen die van voetbal houden en niet alleen van geld.
‘Te laat, te laat,’ zei Winnetou en daarna kreeg ik een kletterende huilbui van anderhalf uur. (Youp van ’t Hek: En het bleef nog lang onrustig in mijn hoofd. 1996)
• Misschien hadden we, achteraf gezien, de beslissing over moeten laten aan mensen die van voetbal houden en niet alleen van geld. "Te laat, te laat', zei Winnetou en daarna kreeg ik een kletterende huilbui van anderhalf uur. (NRC Handelsblad, 17/02/1996)
• Wat doet een doemdenker dan? Hij roept: ‘Past the point of no return,’ zegt: ‘Te laat, te laat, zei Winnetou, het zaad is reeds naar binnen toe.’ (HP/ De Tijd, 02/05/1997)
• Al op het moment dat de envelop door de gleuf van de brievenbus gleed, had ik er alles voor over gehad hem er weer uit te kunnen wurmen, maar te laat te laat (nooit ‘zou Winnetou’ zeggen). (de Volkskrant, 15/10/1999)
• Toch paste de gang van zaken bij Ajax - Willem II perfect in het gevoel dat de Vrije Man de laatste drie dagen bij tamtam rond de Amsterdammers kreeg. Dat begon vrijdag op de persconferentie, door de Vrije Man bezocht om Van Praag en Kales vraagjes te stellen. Alles ademde 'te laat, te laat, zei Winnetou, .... (Planet Internet Nederland, 14/02/2000)
• De nacht was lang.
De nacht was lang, haar rok was kort.
Haar broek werd van haar lijf gesjord.
Hij lei haar over een gladde steen
en ging er ritmisch overheen.
Padam.
Te laat, te laat zei Winnetou.
Het zaad is al naar binnen toe.
Dat komt zei Old Shatterhand,
Omdat zij Durex nog niet kent.
Padam.
Na negen maanden en een nacht,
Werd de jonge spruit verwacht.
Hij kwam er al heel voorspoedig uit,
En riep:" Mama ik heb een fluit!"
Padam
Een nichtengrapje dat ik tientallen jaren later hoorde: "Te laat, te laat, zei Winnetou, het zaad is al naar binnen toe." (Robert Anker: Negen levens. 2005)
• “Te laat,” zegt Rafael en klimt van Tessels schoot af.
“Wat te laat?”
“Te laat, te laat, sprak Winnetou.”
“Hoe weet je dat?”
“Het zaad is reeds naar binnen toe.”
“Wat zijn dat voor vieze praatjes?”
Rafael haalt zijn schouders op: “Zo gaat dat rijmpje.” (Jan Eilander: Raffie. 2005)
• Lieve Saskia, mijn vader zei vroeger altijd: ‘Op een ouwe fiets moet je het leren.’ Mijn vader zei trouwens ook vaak: ‘Wie heeft er zin in een dikke negerin?’ en ‘Te laat te laat zei Winnetou, het zaad is reeds naar binnen toe’, dus bijzonder serieus moet je hem niet nemen. (Jan Heemskerk & Saskia Noort: Jan en Saskia. De naakte waarheid. 2014)
• 'Doe toch niet zo gek, natuurlijk. Je komt hoor, je komt gewoon.' 'Toch echt niet. Te laat, te laat zei Winnetou.' (Lydia Rood: Beter, dank je. 2011)
• De ingezonden brieven waren niet aan te slepen, maar die van mijn ex-uitgever, Elsschot-deskundige Vic van de Reijt, deed me het meeste verdriet, omdat ik hem zo aardig vind. Een paar weken daarop betrapte ik mezélf op een fout citaat. Te laat (nooit 'te laat te laat, zei Winnetou' zeggen), want op de dag dat mijn stukje al in de krant stond. Uit mijn lievelingsboek Kees de Jongen haalde ik een passage aan die zich op de Dam - uiteraard in Amsterdam - afspeelt. (De Volkskrant, 06/11/2014)