Woordenboek van Populair Taalgebruik

Marc De Coster (2020-2024)

Gepubliceerd op 27-07-2022

stille kracht

betekenis & definitie

(1900) (< Mal. tenaga dalam) (Ned.-Indië) zwarte magie, gericht om iemand te schaden. Het gelijknamige boek van Louis Couperus uit 1900 heeft het begrip algemeen bekend gemaakt, zeker na de verfilming in 1974. Op Java noemden ze het 'dat waar je niet over spreekt'. Zie ook: goenagoena*.

• Maar in den blik van den Regent, toen hij dronk, schemerde het toch, heel licht ironisch, op, dat al had de stille kracht niet gezegevierd - dezen keer - ze toch raadsel zou blijven en onverklaarbaar altijd voor het kortziende oog van die Westerlingen.... (De Gids. Jaargang 64. 1900)
• Toen zich den volgenden avond dit vallende steenen-verschijnsel herhaalde liet de reglments-commandant een compagnie Europeesche — en dus voor stille kracht immune — soldaten aanrukken, die den geheelen omtrek afzetten en een cordon om de woning trokken op zoodanlgen afstand, dat steenen, die van buiten deze linie zouden worden geworpen, onmogelijk het huis vun luit. S. zouden kunnen bereiken. (De Telegraaf, 21/06/1931)
• Over stille kracht hoort men veel praten; men kan er van lezen in het boek van Couperus, in andere romans en verhandelingen en ieder, die in Indië is geweest, wordt ondervraagd, of hij ooit iets van de stille kracht heeft gemerkt. Goena goena is een geheimzinnig woord, waarvoor velen respect hebben, maar als men heel eerlijk is, bekent men, dat men toch nooit veel positieve verhalen en bewijzen kreeg van de wonderlijkheden, waarover men wel hoort en leest. Er is iets mysterieus in Indië, de heele sfeer is er anders en een tropennacht hééft iets geheimzinnigs en aparts, natuurlijk, omdat men in Indië als het ware dichter bij de natuur staat en alles intenser ondergaat. De meeste verhalen over stille kracht komen door trucs en fantasie in de wereld en ieder kent wel het verhaal van het steenengooien, waarvan niemand het geheim kon ontsluieren. (De tijd, 30/04/1933)
• Een advocaat die zegt kiespijn door handoplegging te kunnen verdrijven, en een officier van justitie die gelooft dat onder invloed van „stille kracht" ernstige dingen kunnen gebeuren: het was nog net geen paranormale séance in de rechtszaal van Almelo. (De Telegraaf, 19/09/1984)
• (Richard Cress: Petjoh. Woorden en wetenswaardigheden uit het Indische verleden. 1998)
• Goena-goena is een begrip dat prikkelt, tot de verbeelding spreekt en omgeven is door een mysterieus waas van onverklaarbaarheid. In het dagelijks taalgebruik worden onverklaarbare verschijnselen die zich afspelen in Indonesië vaak aangeduid met het begrip goena-goena. Als Nederlandse vertaling wordt al snel het door Couperus geïntroduceerde begrip stille kracht gebezigd. Het lijkt erop dat men met die begrippen eerder verwijst naar de romans De stille kracht (1900) van Couperus en Goena-goena (1889) van Daum, zonder dat men kan aangeven wat goena-goena en stille kracht nu precies inhouden. (tijdschrift Indische letteren. Jaargang 15. 2000)
• Sluit het Godsbeeld dat u nu hebt nauwer aan bij de Stille Kracht – met hoofdletters – waarnaar u in uw boek kort maar uitdrukkelijk verwijst? “Bij ons thuis was de stille kracht een gevleugelde uitdrukking. Alles wat wij niet konden verklaren, was de stille kracht. Mijn vader is opgegroeid in Nederlands-Indië. Hij dacht dat de stille kracht echt bestond en alleen nog wetenschappelijk bewezen moest worden. (Tertio, 02/10/2019)