(1949) (< Eng. nieuwspraak) de door een dictatuur opgelegde kunstmatige en fictieve taal in George Orwells ‘Nineteen Eighty-Four’, 1949), een taal waarin nieuwe woorden worden samengesteld uit oude woorden; woorden (die een bedreiging vormen voor het regime) een andere of beperkte betekenis krijgen of gewoon helemaal verdwijnen. Bedoeling is om bepaalde gedachten, zoals vrijheid en vrede, te beperken. Zo komt 'vrij' alleen nog voor in uitdrukkingen zoals 'vrij van iets' (of: zonder). Newspeak is de taal van Big* Brother. De laatste tijd heeft het woord de betekenis gekregen van ‘versluierend taalgebruik; eufemismen’. Bezuiniging wordt bijvoorbeeld omgedoopt tot 'ombuiging'.
• Om dit alles te kunnen aanvaarden, heeft de partij een denkvorm ontwikkeld, de z.g.n. „double-think", een woord, dat niet geheel wordt weergegeven met „dubbel-denken", omdat „double-think" een associatie toelaat met „double-deal" en „double-cross", met „bedriegen" dus die bij „dubbeldenken" ontbreekt, „Double-think" is het overtuigd zijn van de waarheid van iets, waarvan men tegelijkertijd weet, dat het niet waar is. De nieuwe taal, het „newspeak", die men bezig is te fabriceren, wordt geheel volgens deze principes opgebouwd. (Het Parool, 29/10/1949)
• Men heeft Orwells „1984” verfilmd. Afgezwakt vanzelfsprekend — omdat de gruwelen van kamer 101 nooit de keuring zouden kunnen passeren en omdat de „Newspeak” zonder meer als dialoog ónmogelijk zou zijn. Wat overbleef was een wel boeiende film die echter Orwells toekomstfantasie maar zeer vluchtig raakt. (Het Binnenhof, 14/05/1960)
• Terugkomende op het in 1. en 2. genoemde: zien wij m ons land niet, dat de groeperingen, welke de polarisatie in hun vaandel voerden (en voeren) zich het meest bezondigen aan de moderne „newspeak", openlijk het conflict — in plaats van het harmonie-model — bejubelen en neigen tot autoritaire minderheidsregeringen? (Leeuwarder courant, 02/02/1976)
• ‘Je hoeft niet van iemand te houden, om haar een veeg te geven,’ zegt de quasi-wereldwijze lachebek Ramon (Roeland Fernhout) bemoedigend in modieuze ‘newspeak’ tegen Martijn, als hij deze aanspoort om achter een vriendin van zusje Daan aan te gaan. (Elsevier, 13/01/1996)
• In vergelijking met de frivole en fondanten ‘Newspeak’ in de marge van ‘Generation X’, zijn de soms naar aforismen neigende typeringen van tijdsverschijnselen en mensen in de roman zélf ernstiger en venijniger. (Joost Zwagerman: In het wild, 1996)
• De "deelnemende partijen" zijn Hewlett Packard, Origin, Pink Roccade en IBM, plus Economische Zaken en een museum dat iets met digitale kunst wil. "Deelnemende partijen" bleek newspeak voor sponsors (wat op zich al een eufemisme voor handel is). Lees de opzet en huiver. (het Parool, 24/01/2000)
• Woensdag maakten zowel De Standaard als De Morgen voorpaginanieuws van het onbarmhartige klimaat waarin werknemers tegenwoordig worden ontslagen. In de weekendbijlagen hebben de kwaliteitskranten het daar elke week over, in hun gebruikelijke newspeak weliswaar: ontslag heet dan jobhopping en jobhopping is in. Dit eufemisme voor gedwongen vertrek moet duidelijk maken dat werkzekerheid een illusie is geworden. (De Tijd, 19/02/2000)
• Zijn punt was 'deugmensen'. Deugmensen moeten hun mond houden. Deugmensen zijn fout als soort. Deugmensen is een voorbeeld van de newspeak die de Nederlandse altright media hadden geïntroduceerd. (H.M. van den Brink: Koning Wilders: een wintersprookje. 2017)
• Het Amazonimperium is een orwelliaanse grootmacht, inclusief verraderlijke newspeak. Werknemers heten 'partners', ze worden geacht te geloven dat Bezos zichzelf ziet als de 'minst belangrijke partner', en ze worden door een big brother in de gaten gehouden: ieders productiviteit wordt vastgelegd en besproken. (Trouw, 17/01/2020)
• Hendriks zocht een opvolger voor voetbaldier Marc Overmars en vond die in de Duitse datagoeroe Sven Mislintat. Beiden maakten zich in geen tijd bij Ajax onmogelijk met management newspeak als 'aan de voorkant handelen' en uiteraard met begeleidende powerpointpresentaties. (De Morgen, 25/09/2023)
• Het is niet de eerste keer dat Delaplace een uitschuivertje maakt. Zijn transformatieplan (newspeak voor ontslagronde) was brutaal, zijn exclusiviteitscontracten duur, zijn spreekverbod voor het personeel bepaald klunzig. (De Standaard, 30/03/2024)
