Woordenboek van Populair Taalgebruik

Marc De Coster (2020-2024)

Gepubliceerd op 12-01-2024

naar achteren

betekenis & definitie

(17e eeuw) (euf.) naar het toilet. Eigenlijk: naar het achtergedeelte van het huis gaan, waar zich meestal het toilet bevond. Vroeger als uitdrukking vooral bij de schoolgaande jeugd: "Meester, mag ik even naar achteren?" Een gelijkaardig eufemisme, waarbij de bestemming vaag wordt gehouden, is: ‘zekere plaats’. Vaak wordt er gewoon gevraagd of men zich even mag verwijderen*, of men zijn handen even mag wassen. Bij dit laatste is de kans evenwel groot dat je naar de wastafel verwezen wordt, zeker wanneer de aangesprokene de eufemistische code niet begrijpt. Ook telefoneren* kan een handig voorwendsel zijn. Zie verder: zich even absenteren*. Engelssprekenden gebruiken het goedkope excuus dat ze hun neus willen gaan poederen: 'I have to powder my nose'. Fransen refereren naar een denkbeeldig persoon: 'aller voir Bernard; aller chez Jules'.

• Een teer, bleek ventje steekt z'n vinger op. ‘Juffrouw, mag ik effetjes naar ach-tere?’ (Paulina Jacoba Cohende Vries: Uit de school geklapt. 1923)
• 'Ik wil een boterham,' zei Jan. 'We hebben na het ontbijt niets meer gegeten.' 'En ik moet naar achteren', zei Adinda. (Jan de Hartog: De kleine Ark. 1953)
• De overwinnende term wateren veroudert alweer en ziet het kinderlijke plassen, het regionaal-studentikoze sassen en het wetenschappelijke urineren het terrein delen met eufemismen, die slechts een begeleidende handeling noemen: naar achteren, naar de W.C., naar het toilet gaan, zijn handjes wassen, zich even verontschuldigen. (J.A. Huisman: Nette en onnette woorden. 1962)
• In de landelijke cafés zien we vaak nog het opschrift Koer of Cour, waaraan de uitdrukking naar de koer gaan beantwoordt, met als synoniemen naar bachten gaan of naar achter gaan. Je kunt ook vragen om je even te mogen verwijde-ren of om je handen te mogen wassen. Je gaat waar ook de koning te voet naartoe gaat. Je moet naar de ontvanger of je wilt even gaan telefoneren. (Biekorf. Jaargang 70. 1969)
• Toen moest ik zo nodig piesen, dat ik mijn benen tegen elkaar kneep. Kon je daar zomaar naar toe gaan? Ik stak aarzelend mijn vinger op, vroeg: 'Juffrouw, mag ik even naar achteren?' (Sal Santen: Deze vijandige wereld. 1972)
• De natuurlijke behoeften. Ook hier weer, laat de Sinjoor zijn taalvirtuositeit gelden. We mogen wel zeggen dat hij hier alle registers opentrekt. Er is niets zo natuurlijk als de menselijke behoeften. Maar stadhuis woorden zijn hem (ons) te droog. Nochtans is een differentie: onder deftig volk (!) zegt men: ik moet eens naar de koer gaan, naar achteren gaan. (Jack De Graef: Het Groot Woorden- en Liedjesboek over het Antwerps dialekt. Vierde aangevulde druk. 1981)
• (H. Mullebrouck: Vlaamse volkstaal. 1984)
• Hoe kon Peter ooit al die woorden en klemtonen vermijden? Zijn ouders zei-den: ik moet even naar achteren. (Ton Anbeek: Sisyfus verliefd. 1990)
• (Edmond Cocquyt: Nieuw Gents Idioticon. 1995)
• (Herman J. Claeys: Vlaams Dialecten woordenboek. 2001)
• Knor van zijn kant gebruikt soms een West-Vlaamse uitdrukking om aan te geven dat hij naar de wc gaat: ‘’k Ga ne keer naar achteren.’ (Luuk Gruwez: Krombeke retour / Deerlijk Retour. 2011)
• Hij komt terug met een gebarsten koffiekom, en zet die voor me neer, naast mijn jammerlijk lege wijnglas. ‘Hoe laat ben je voor het laatst naar achteren geweest?’ ‘De lijdensweg, bedoel je? Het pissen?’ (A.F. Th. Van der Heijden: De ochtendgave. 2015)