Woordenboek van Populair Taalgebruik

Marc De Coster (2020-2024)

Gepubliceerd op 05-05-2023

koningin der aarde

betekenis & definitie

(1839) (cliché) aanvankelijk gebruikt voor de drukpers, later voor de dagbladpers. De oorsprong van deze metafoor ligt in de persvrijheid waarvoor destijds gestreden werd. De term werd ontleend aan de beroemde pleitrede van de Nederlandse advocaat Dirk Donker Curtius voor Carl Albert Thieme, drukker en uitgever van de Arnhemsche Courant, voor de Hoge Raad, 12 juli 1839.

• Hij was tevens voor de balie de moedige en welsprekende verdediger van de vrijheid van godsdienst en van de vrijheid van drukpers, door hem (Willem I) het eerst „de koningin der aarde" genoemd.... (Nederlandsche spectator: weekblad van den ouden heer Smits. 1864).
• Ik heb grooten eerbied voor de koningin der aarde (dit is de zondagsnaam van de drukpers).... (De gids, Volume 29,Nummer 4. 1865)
• Miss martineau, knight hunt en anderen, verheffen zelfs de drukpers tot 4de macht in den staat. Mr. donker curtius 8) noemt haar de koningin der aarde. (Lamoraal Ulbo de Sitter: De drukpers als middel tot misdrijf. 1869)
• Zo’n gevleugelde uitdrukking, die bij feestelijke gelegenheden het altijd nog wel „doet", omdat men daarbij nu eenmaal graag groote woorden, lyrische ontboezemingen en fraaie vergelijkingen gebruikt, is: „De Pers is de koningin der aarde''. In haar algemeenheid is de vergelijking nog zoo kwaad niet, want in eerste instantie wordt daarmee de macht der groote Pers erkend en vervolgens wordt er speelruimte gelaten voor alle mogelijke slechte en goede eigenschappen. (Eindhovensch dagblad, 31/03/1923)
• Het beeld van de koningin der aarde is door velen gebruikt. Zoo Mr Dirk Donker Curtius, ... 45: „De drukpers is de koningin der aarde; wie haren scepter wil verbreken, zal door haar verbroken worden... (Everhardus Diemer: Vrijheid van drukpers: eenige opmerkingen over haar staatsrechtelijke regeling, voornamelijk in Nederland. 1937)
• De pers is inderdaad de koningin der aarde. (Rinus Ferdinandusse: De bloedkoralen van de bastaard. 1972)
• Hij ergerde zich eraan dat ‘overbeschaafden’ ineens ‘beesten’ werden, het hinderde hem ok dat hij zijn ‘couranten’ niet tijdig kreeg - en als ze er eindelijk waren stelde hij vast dat de ‘koningin der aarde’ (de pers) het ‘aflegde’.... (J.G.A. Thijs: Taal ter sprake. 1984)
• ‘Aha, de pers,’ riep hij met Bonks lachje.’ ‘De koningin der aarde.’ (Simon Carmiggelt: Zelfportret in stukjes. 1989)
• (Joop Van den Berg: Soebatten, sarongs en sinjo’s. Indische woorden in het Nederlands. 1990, p. 53
• Als de taak is van journaille die `Koningin der Aarde'; de waarheid te achterhalen, is Middelburg een van haar trouwste dienaars. (Theo van Gogh: Er gebeurt nooit iets, 1993)
• Het stak de bedeesd ogende, maar soms opvliegende coureur dat de aandacht van de media altijd naar koppeltjes (Moser-Saronni, Bugno-Chiappucci) uitging. De oorlog bereikte in de Tirreno-Adriatico van 1992 een laaiend hoogtepunt, toen hij weigerde de overwinningsbloemen aan de vrouw van zijn helper Cassani te geven. Een dag later sprak de koningin der aarde er omstandig schande van. (Trouw, 21/04/1994)
• Slechts weinigen realiseren zich dat Blaisse een van die journalisten is die de bijnaam van deze beroepsgroep, `Koningin der aarde' met ere uitdraagt: hij reist van hot naar her, laat zich flink betalen en neemt het ervan. (Nieuwe Revu, 12/07/1995)
• Wij denken in het vrijdenkendste land ter wereld te wonen. Waar de vrijheid van meningsuiting gekoesterd wordt door de complete journalistiek, die zichzelf graag als de Koningin der Aarde ziet. (NRC Handelsblad, 17/07/2000)
• 'Emoties speelden een belangrijke rol, zonder dat enige poging is gedaan een historisch oordeel te vellen", zegt Henri Beunders, hoogleraar maatschappijgeschiedenis aan de Erasmus Universiteit. "Uitgestuurde journalisten en correspondenten hadden misschien wel beter werk kunnen doen dan regeringsonderzoeker Baud. Er waren genoeg bronnen, het is niet gebeurd.'Na de huwelijksaankondiging van Willem-Alexander en Máxima Zorreguieta en het parlementaire debat daarover, dringt zich de vraag op hoe bekwaam de koningin der aarde zich van haar taak heeft gekweten. (NRC Handelsblad, 07/04/2001)