Woordenboek van Populair Taalgebruik

Marc De Coster (2020-2024)

Gepubliceerd op 11-05-2023

gebeuren

betekenis & definitie

(1950+) (cliché) pseudo-achtervoegsel met de betekenis `gebeurtenis' of `reeks van gebeurtenissen' (meestal met de indicatie `plechtig' of `een diepe indruk makend'); alles wat te maken heeft met of zich ergens afspeelt (aangeduid door hetgeen vooraf gaat). Voorbeelden zijn: het kerstgebeuren, het lottogebeuren, het televisiegebeuren, het voetbalgebeuren (in de mond bestorven van Rinus Michels) enz. Dit modieuze cliché werd vooral in de jaren tachtig van de twintigste eeuw ontzettend populair (Reinsma 1984 vermeldt talrijke citaten uit de jaren tachtig). In feite dateert het van een paar decennia vroeger. Volgens Onze Taal van juni/juli 1968 werd het woord ‘buitengebeuren’ (het eerste in een lange rij) in de Nederlandse taal gelanceerd door een Nederlands-Duitse televisieman. Het tijdschrift vermeldt er niet bij om wie het gaat, maar dit komen we moeiteloos te weten in Van Gelders boek ‘Aju paraplu’. Volgens de auteur gaat het om Lou van Burg, die in de jaren zestig in Duitsland een geliefd presentator was. De AVRO vroeg hem destijds om met een Nederlandse versie te komen van `Jede Sekunde ein Schilling'. Dat werd dan `Een kwartje per seconde', de eerste grote spelshow op de Nederlandse buis, te bezichtigen vanaf 10 april 1960. Tijdens het overschakelen naar een locatie buiten de studio werd geregeld de aanduiding l'évenément exterieur gebruikt, tot regisseur Thijs Chanowski op het idee kwam dit laatste te vertalen als buitengebeuren. Sindsdien werd - nog steeds volgens Van Gelder - het spel door Lou van Burg steevast aangekondigd met de woorden: `Klok klaar? Buitengebeuren klaar?' Met het achtervoegsel -gebeuren werden dan later talrijke samenstellingen bedacht. Taalkundigen keuren het gebruik ten stelligste af. Onze Taal riep het bijv. uit tot het grootste wanwoord van 1986. Het Stijlboek van De Volkskrant klasseert het onder `lege (of overbodige) begrippen' en zegt duidelijk: `Liever niet gebruiken.' P.J. van der Holst (Taal en Tekst van A tot Z, 1988) noemt het een ingeburgerd germanisme en keurt het alleen goed in de bet. `indrukwekkende gebeurtenis' (bijv. het kerstgebeuren). Reinsma weet nog op te merken dat gebeuren voorheen enkel in plechtig taalgebruik voorkwam. Vgl. een ander modieus cliché: -gehalte*.

• ... van het toeristenbureau, die ons namens de stad Trier meende welkom te moeten heten om ons vervolgens niet grote snelheid langs het buitengebeuren van den stad te leiden. (Hermeneus: tijdschrift voor antieke cultuur : orgaan van het ..., Volumes 31-33. 1959)
• Ja, wijt het maar aan het buitengebeuren, Huub. (Simon Vinkenoog: Liefde: zeventig dagen op ooghoogte. 1965)
• Onze Taal, juni/ juli 1968 (buitengebeuren)
• Voor wat wij gewoonlijk 'het buitengebeuren' ('het boze buitengebeuren') noemden, was Corinne naar opvoeding en aanleg nu eenmaal geschikter dan ik.... (Andreas Burnier: De huilende libertijn. 1970)
• Nadat nog enkele mensen menen te moeten bijdragen tot het welslagen van de Happening en de vloer onder de deinende mensenmassa dreigt in te storten, wordt door het actie-comité het sein gegeven tot de `Grootse Finale'; alle medewerkers op het podium, met de rug naar het publiek brengt men `eer aan de doden, een ode aan de levenden' en gaat het Grootse Gebeuren als een nachtkaars uit, verdwijnen de toeschouwers in de kille avondlucht. Het Gebeuren heeft plaats gevonden. (Jan Cremer: Logboek, 1978)
• Kan er nog gras groeien waar het Nederlandse `hitgebeuren' zijn schreden heeft gezet? (Vinyl, februari 1986)
• Hij zal zich aanvankelijk slechts verbazen over het conservatisme binnen het overigens zo intrigerend bevonden wijngebeuren. (Haagse Post, 20/12/1986)
• Tot dat jargon wordt het achtervoegsel - gebeuren gerekend. Dit is onderhand een ernstige misvatting. Het 'gebeuren' is alleen nog met welzijnsjargon te verbinden als welzijn in strikt financiële termen wordt uitgelegd. Het huppeldepup-gebeuren is jargon uit marketing, reclame, middenstand en wordt voortdurend in brede kring gebruikt. (Trouw, 09/02/1990)
• Daarom zal ook in Nederland het accent steeds meer op het kerstgebeuren komen te liggen. (Vrij Nederland, 02/07/1994)
• De eethoek is nu zo ver van het kookgebeuren, vind je dat handig? (Liza van Sambeek: Bloed, zaad en tranen. 2011)
• Het 'fietstourgebeuren' was een 'business' waar onze Bredase vriend bij toeval in was gerold.... (P.F. Thomése: Het Bami-schandaal. 2012)
• Ik was in Afghanistan en (laat ik het voorzichtig stellen om de cultuurmarxisten niet voor het hoofd te stoten) wij kunnen veel leren van de Afghaan maar weinig over de hygiëne qua poep- en piesgebeuren. (Rob Hoogland & Arthur van Amerongen: Het grote foute jongensboek. Deel 2. 2019)