Woordenboek van Populair Taalgebruik

Marc De Coster (2020-2024)

Gepubliceerd op 27-07-2023

dan liever de lucht in, zei Van Speijk

betekenis & definitie

(19e eeuw) (sch.) daar denk ik niet aan; over mijn dode lijk. Cliché-uitdrukking die refereert aan de Nederlandse zeeofficier J.C.J. van Speijk, die in 1831, op het verzoek om zich over te geven, verklaarde dat hij liever zijn te Antwerpen aan wal gedreven kanonneerboot met alle toebehoren in de lucht zou laten vliegen dan deze over te laten aan de opstandelingen. Hij zou toen letterlijk gezegd hebben: `Dat nooit, dan liever de lucht in', waarop hij de daad bij het woord voegde, de lont in het kruit stak en samen met zijn vijanden de lucht in vloog.

• Wat zeg je, riep ze uit, zwarte schoentjes betalen? En zegt de Direkteur dat?.... Dat nooit, dan nog liever in de lucht!.... Poefffff! (Frans Netscher: Studie's naar het naakt model.1886)
• Van Spijk. Dat nooit! zee Van Spijk, din laiver de tocht in! (K. ter Laan: Nieuw Groninger Woordenboek 1924-1929)
• Dynamiet d’r onder. En dan net als Van Speyk: de lucht in! (Jan Mens: Er wacht een haven. 1950)
• `Een taxi bellen', verklaarde zij nader. `Dat nooit, dan liever de lucht in!' (Piet Bakker: Logboek van de Gratias, 1963)
• De lt ter zee 2e klasse A.E. Rambaldo, meteoroloog en ballonfanaat, heeft zonder enige twijfel een ander uitgangspunt gehad als zijn collega Van Speyk, die op 5 februari 1831 besloot het luchtruim te kiezen door zich in de haven van Antwerpen, onder de kreet ‘dan liever de lucht in’, met zijn kruitschip op te blazen. (Wim Schoenmaker en Thijs Postma: Aviateurs van het eerste uur. De Nederlandse luchtvaart tot de Eerste Wereldoorlog. 1984)
• Moet hij het beleven dat juist onder zijn bewind als minister het percentage werklozen weer zou groeien? Dan nog liever de lucht in, of - om in moderne Haagse termen te blijven - dan nog liever het minimumloon verlagen, de koppeling opzij zetten en de `hoge maatschappelijke kosten' voor lief nemen. (de Volkskrant, 04/05/1991)