Woordenboek van Populair Taalgebruik

Marc De Coster (2020-2024)

Gepubliceerd op 17-04-2023

boven Jan zijn

betekenis & definitie

(18e eeuw) (inf.) de moeilijkheden overwonnen hebben; genoeg verdiend hebben. In het kaartspel: minstens vijftig punten behaald hebben bij het klaverjassen of 'jassen'. Volgens het WNT ontleend aan de Franse term (Jean) die oorspr. gebruikt werd bij het triktrakspel.

• Vier koningen en honderd van aazen; dat is twee honderd en zeventig; o ik ben boven Jan! (E. Bekker, wed. Wolff.: Historie van Mejuffrouw Cornelia Wildschut, of de Gevolgen der Opvoeding. 1793-1796)
• Jan (Boven -, is men, wanneer men in het kaartspel een bepaald aantal punten heeft behaald, zoodat men niet double of triple verliest. ‘Hij is boven Jan’ = hij is binnen, heeft zijne koetjes op het droge. Volgens Bescherelle bet. Jan als Fransch woord: spel, en wel damspel. (Taco H. de Beer en E. Laurillard: Woordenschat, verklaring van woorden en uitdrukkingen. 1899)
• Boven Jan zijn, wanen dat men boven een ander is. Hij is boven Jan, omdat hij wa' geërfd héét. Ge meent da' ge boven Jan zijt, omdat ge 'en klad Fransch kunt spreken. (Jozef Cornelissen & Jan Baptist Vervliet: Idioticon van het Antwerpsch dialect. 1899)
• Hij was tevreden met wat hij verdiend had. Als hij iederen nacht zoo n nacht had was hij toch gauw genoeg weer boven Jan. (Alex Booleman: Verdoemenis. Het leven van een speler. 1931)
• Echt niet, helemaal boven Jan. (Max Dendermonde: Een blauwe maandag op aarde. 1965)
• Boven Jan weze, de (financiële) problemen te boven zijn, het goed voor elkaar hebben. (Jan Pannekeet: Westfries woordenboek. 1984)
• Boven Jan zijn. Kaartterm. 1. Bij het kruisjassen boven de 50 punten zijn, meer dan de helft die men moet of kan halen; 2. de grootste moeilijkheden te boven zijn. Variant: Onder Jan zijn 3. het niet gehaald hebben. (Drs. H. Mandos & M. Mandos-Van de Pol: De Brabantse spreekwoorden. 6e druk. 2003)
• Na jaren van hard werken zijn we eindelijk weer boven Jan, en nu denk je toch niet dat wij Lieuwe.. (Catalijn Claes: Ons dagelijks brood. 2012)
• Zo ben ik in de spuiterij gekomen en in het aangenomen werk, en dat doe ik nu nog en zo zijn we feitelijk boven Jan gekomen. (Gerard van Westerloo: De pont van kwart over zeven. De beste journalistieke verhalen. 2015)
• (En ik heb geld geleend bij heel goede vrienden. Dat is inmiddels allemaal keurig netjes terugbetaald en nu ben ik weer helemaal boven Jan.(Marcel Langedijk: Gordon. Biografie van een entertainer. 2018)