(19e eeuw) (cliché) maandag waarop men niet werkt; vandaar: korte tijd; eventjes. Blauw betekende vroeger naast 'dronken' ook: van weinig waarde. Mogelijk gaat de uitdrukking terug op een oud kerkelijk gebruik (zie citaten 1883 en 1892). Tijdens de vastenperiode werden in de kerk de beelden, het altaar, de doopvont en de kansel met blauwe doeken bekleed. En 'maandag houden' betekende in de 19e eeuw: maandag niet naar het werk gaan, rondlummelen. Deze betekenis had ook het Duitse werkwoord 'blauen' (sedert ca. 1920), maar naast het werk kon ook de school verzuimd worden. Onder invloed van het Eng. ‘blue Monday’ heeft deze frase echter meer en meer de betekenis gekregen (sedert ca. 2010?) van ‘maandag waarop men zich somber of moedeloos voelt, vooral omdat men na het weekend weer aan het werk moet’, dus: meest deprimerende dag. Die betekenis heeft de uitdrukking vooral gekregen op sociale media. In het AD van 21/12/2021 vinden we volgende verklaring omtrent de Engelse uitdrukking: “De Britse psycholoog Cliff Arnall introduceerde Blue Monday. Hiervoor bedacht hij een ‘wetenschappelijke formule’ waarmee hij beweerde dat de derde maandag van januari écht de meest deprimerende dag van het jaar is. In 2023 valt Blue Monday op 16 januari. Op deze dag zouden mensen zich jaarlijks het meest treurig, neerslachtig of weemoedig voelen.” Blue in de zin van miserabel, depressief werd in het Engelse taalgebied al opgetekend in 1688. De Britse slangdeskundige James Redding Ware (Victoriaanse tijdperk) citeerde een ballade uit de regering van George III getiteld 'The All-devouring monster, or New Five per C––t'. (daarin is sprake van een plan om een belasting van 5% te heffen op alle invoer): "The effects of the Tax will soon make us look Blue." 'Blue monday' in de betekenis van 'deprimerende dag' werd (volgens Webster) voor het eerst opgetekend in 1885. Het Duitse 'blauer Montag' sluit meer aan bij de oorspronkelijke Nederlandse betekenis (geen zin om naar het werk te gaan). De Duitse volkstaaldeskundige Dr. Heinz Küpper noemt de herkomst onzeker maar situeert de uitdrukking in de 17e eeuw.
• Dat hier de kleur der huik blauw is, hangt misschien samen met de beteekenis van blauw, nietig, ongegrond, bedriegelijk, als in blauwe bloempjes, blauwe Maandag, Hd. blauer Dunst, Fr. contes bleus enz. Zie grimm, D. Wtb. 2, 82; Wdb. op Bredero, i. v.; bild. op Hooft, 3, 36; op huygens, 6, 220; Ned. Klass. 6, 95 enz. (Eelco Verwijs: Van vrouwen ende van minne. 1871)
• De zevende zaterdag vóór Paasch, de avond vóór Quinquagesima, heette bij ons van ouds de groote Vastelavond of Vastenavond; de maandag daarop volgende, de zoogenaamde blauwe maandag, werd als een tweede vastenavond beschouwd, en de daarop volgende dinsdagavond, eerst kleine vastenavond geheeten (Mardigras, zooals de Franschen zeggen), wordt tot op dezen tijd toe met groot gejoel en allerlei grappen en vertooningen gevierd. (Noord en Zuid. Jaargang 6. 1883)
• We gaan over tot de uitdrukking blauwen Maandag houden, welke van de kerkgebruiken der Katholieken afkomstig schijnt te zijn. 't Is vrij algemeen bekend dat de zevende Zaterdag vóór Paschen van ouds de groote vastel- of vastenavond heette. Hierop volgde de Blauwe Maandag, die niet minder luidruchtig gevierd werd; terwijl de Dinsdagavond daaraanvolgende kleine Vastelavond heette en de reeks der feestdagen besloot. (De wekker; nieuwe bijdragen voor het onderwijs, 26/03/1892)
• Maandag (Blauwe -, aldus geheeten naar de gewoonte der Middeleeuwen om het altaar, den doopvont en den kansel in de kerken met blauw laken te behangen op den Maandag vóor het begin der Groote Vasten. Deze dag was dan verder de dag van vóorpret vóor den Vastenavond, die des Dinsdags aanving. - Daar op dien blauwen Maandag dikwijls alles opgeteerd was, zoodat men niets meer over had voor de Vastenavondvreugd, gaf dit aanleiding tot de spreekwijs: ‘'t zal maar 'n blauwen maandag duren’, van iets dat zeer kort van duur is. (Taco H. de Beer en E. Laurillard: Woordenschat, verklaring van woorden en uitdrukkingen. 1899)
• Niet doen, Toon! De sigaren zijn een bederf voor 't tabaksvak; 't is een prulleboel, en 't zal een blauwe Maandag duren, dan komen de menschen allemaal weer op de pijp terug. (Justus van Maurik: Uit het volk. Ca. 1910-1920)
• Later nog een poosje reporter geweest, en voor een blauwe Maandag bibliothecaris - ging niet!, natúurlijk niet. (Alie Smeding: Naakte waarheid. 1932)
• Tenslotte nog een opmerking over „Blauwe Maandag" — een uitdrukking, welke dikwijls door velen en dan geheel ten onrechte! — ook aan Koppermaandag wordt gegeven. De uitdrukking „Maandag" — of „blauwen Maandag houden", komt reeds voor in een Weensche metselaarsverordening van het jaar 1550, ofschoon het gebruik, om, zoo mogelijk, des Maandags niets uit te voeren, onder de werklieden, reeds veel langer ln zwang was. Om den roes van den Zondag flink en afdoende te verdreven, gingen zij des Maandags naar buiten, en brachten dien dag in het blauw (onder den blauwen hemel) door. Dit zou de afleiding zijn van de uitdrukking „blauwe Maandag”. (Nederlandsch dagblad: orgaan van het Nationaal Front, 10/01/1941)
• En ú zit een blauwe maandag op een schip, in een haven, en daar komt een onbekende sjeik aan boord en die geeft u een ring.. (Henriette van Eyk: Josefine. 1962)
• Een blauwe maandag lang ben ik verliefd op haar geweest. (Eriek Verpale: Olivetti 82. 1993)
• In het Nederlands betekent een blauwe maandag 'een vluchtige ervaring' (Van Dale: hij is er op een blauwe maandag geweest = heel kort). In het Engels schijnt Blue Monday meer de betekenis te hebben van 'depressief, negatief, triest'. (Dolores Ross e.a. Ieder zijn eigen Arnon Grunberg. Vertaling, promotie en receptie in Italië, Spanje, Catalonië, Portugal en Roemenië. 2012)
• Ruim een kwart van het ziekteverzuim is gerelateerd aan de 'blauwe maandag', de dag waarop verslaafden zich het vaakst ziek melden. (Trouw, 01/11/2014)
• Het was gisteren blauwe maandag. Deze derde maandag van januari is uitgeroepen tot de meest deprimerende dag van het jaar. (Hendrik Groen: Zolang er leven is: het nieuwe geheime dagboek van Hendrik Groen, 85 jaar. 2016)
• Door betrokkenheid te tonen: langslopen, een praatje maken, wandelen of samen winkelen kan wonderen doen. Door te helpen bij huishoudelijke klussen. Door extra informatie te zoeken over depressie op de site geestelijkgezondvlaanderen.be bijvoorbeeld. We kunnen meer betekenen voor elkaar dan we denken. Als dat geen hoopvolle boodschap is voor een blauwe maandag. (De Standaard, 16/01/2017)
• Mijn geheim in de strijd tegen het blauwe maandag-gevoel is opruimen. Elke keer ik mijn stressniveau voel stijgen, begin ik op te ruimen. (Deze week, 16/01/2018)
• Want deze Blauwe Maandag schijnt de meest deprimerende dag van het jaar te zijn. Wat jammer dat blauw zo'n negatieve betekenis krijgt. (www.meerdanvijftig.nl, 21/01/2019)
• Wij trokken vandaag de straat op in Leuven om te zien hoe mensen zich voelen op deze blauwe maandag en waarvan ze gelukkig worden. (www.robtv.be, 17/01/2022)
• De uitdrukking 'blauwe maandag' betekent 'korte tijd', maar ook: de meest deprimerende dag van het jaar. (Stan Lauryssens: Selfie: memoires van een sympathieke schurk. 2015)
• We vroegen twee geluksexperts hoe we deze blauwe maandag en januari in het algemeen toch nog vrolijk door kunnen komen. (Metro, 17/01/2022)
• Blauwe maandag, deprimaandag of Blue Monday. Britse psycholoog Cliff Arnall riep de derde maandag van januari uit tot de meest deprimerende dag van het jaar. Waarom is deze dag voor velen zo deprimerend en hoe tackel je de somberheid die deze dag met zich meebrengt? Wij geven je tips om van Blue Monday een fijne dag te maken. (https://gezondnu.nl, 16/01/2023)
• Simpel gezegd bestaat er geen wetenschappelijk bewijs dat wijst op het mogelijke bestaan van Blauwe Maandag. Het idee dat externe factoren zoals het aantal dagen sinds kerst een reden zijn voor depressie kan zelfs heel schadelijk zijn voor mensen die klinisch depressief zijn, want het boeken van een vakantie is geen oplossing voor hun problemen. (www.bodyworlds.nl, ongedateerd)
