Een woordenboek van de filosofie

Begrippen, stromingen, denkers (2017)

Gepubliceerd op 20-04-2017

Triviaal

betekenis & definitie

In de logica worden bepaalde uitspraken, met name universele (zie zinnen, proposities, uitspraken) en conditionele uitspraken, vaak ruimer opgevat dan in het gewone denken.

‘Alle eenhoorns zijn zwart’ betekent dan ‘er zijn geen niet-zwarte eenhoorns’, en is dus waar als er helemaal geen eenhoorns bestaan. ‘Als p, dan q waarin p en q proposities zijn, betekent ‘niet (p zonder q en is dus waar als p onwaar is. Uitspraken die waar zijn eenvoudig omdat de subjecttermen ervan leeg of de antecedentia ervan onwaar zijn, of om andere ‘irrelevante’ redenen, worden triviaal waar genoemd. De tegengestelden (negaties) ervan kunnen triviaal onwaar worden genoemd. Een term komt triviaal in een uitspraak voor als de waarheid of onwaarheid van de uitspraak onaangetast blijft wanneer de term wordt vervangen door een willekeurige andere term die qua betekenis in die context toelaatbaar is. Zo komt ‘rood’ triviaal voor in ‘deze tafel is rood of niet rood’. Gewoonlijk (maar niet altijd: zie Quine) komt een term die niet triviaal voorkomt essentieel voor.
W.V. Quine, ‘Truth by convention’, in O.H. Lee (red.), Philosophical Essays for A.N. Whitehead, 1936, herdrukt o.a. in Quine, The Ways of Paradox and Other Essays, 1966. (Triviaal voorkomen (‘vacuous occurrence’).)