Een woordenboek van de filosofie

Begrippen, stromingen, denkers (2017)

Gepubliceerd op 20-04-2017

Subjectivisme

betekenis & definitie

Op bepaalde gebieden, met name in de ethiek, is subjectivisme de opvatting dat uitspraken die er uitzien als objectieve waarheden of regels, in werkelijkheid verhulde bevelen of uitdrukkingen van een houding zijn. Zo zal ‘liegen is verkeerd’ bijvoorbeeld niet worden opgevat als de vaststelling van een objectief feit maar als eigenlijk een bevel: ‘lieg nooit’, of als een uitdrukking van sprekers afkeer van liegen: ‘liegen! brrr!’ (vgl. naturalisme). Een andere mogelijke versie van het subjectivisme houdt in dat de uitingen in kwestie wel objectieve waarheden uitdrukken, maar slechts over de menselijke geest, over wensen, overtuigingen, ervaringen enzovoort, hetzij van de spreker hetzij van mensen in het algemeen. ‘Liegen is verkeerd’ zou dan betekenen ‘ik (of mensen in het algemeen) keur(en) liegen af.

Het idealisme van Berkeley wordt ‘subjectief genoemd omdat daarin wordt aangenomen dat fysische objecten in werkelijkheid ideeën in de geest zijn, ook al is de geest in kwestie die van God.
Objectivistische opvattingen gaan er daarentegen van uit dat bepaalde dingen onafhankelijk van de geest bestaan, of dat er op het desbetreffende gebied waarheden zijn die niet van menselijke wensen of overtuigingen afhangen, of dat er van menselijke wensen en overtuigingen onafhankelijke manieren zijn om bepaalde waarheden vast te stellen of bepaalde vragen te beantwoorden (bijvoorbeeld hoe te handelen, of hoe rationeel te argumenteren).

Zie ook intersubjectief, relativisme, waarschijnlijkheid.