Een woordenboek van de filosofie

Begrippen, stromingen, denkers (2017)

Gepubliceerd op 20-04-2017

Semiotiek

betekenis & definitie

Letterlijk ‘theorie der tekens’. De term is zelf betrekkelijk onbelangrijk maar vat drie belangrijke begrippen samen. De syntaxis bestudeert tekens onafhankelijk van hun interpretatie.

Zij bestudeert de eigenschappen van formele systemen (zie axiomastelsel) en de formele kanten van natuurlijke talen (bijvoorbeeld woorden als ‘en’, ‘de’; zie vorm). De semantiek bestudeert de relatie tussen tekens en dat wat ze betekenen. Het is de algemene studie van betekenis. Filosofen vragen zich af wat betekenis is, terwijl linguisten zich in dit verband bezighouden met empirische en historische vragen over natuurlijke talen, met betekenisveranderingen, enzovoort. In de pragmatiek bestudeert men tekens in relatie tot wat we ermee doen, gegeven dat ze nu eenmaal die en die betekenis hebben (vgl. pragmatische implicatie). Men bestudeert er ook het begrip betekenis zelf voor zover dit afhangt van wat we met de tekens doen (vgl. betekenistheorieën die zich op taalhandelingen baseren); de pragmatiek vloeit hier met de semantiek samen. (In dit lemma wordt teken in zijn ruime zin gebruikt.)
C. W. Morris, Signs, Language and Behaviour, 1946, hoofdstuk 8, §1.
L.T.F. Gamut, Logica, taal en betekenis, 1982, deel 1, p. 223 (de semiotische driedeling) en hoofdstuk 6 (pragmatiek). Zie ook de index onder ‘semantiek’, ‘semantisch’.