Evenals ‘reëel’ ontleent ‘realisme’ zijn betekenissen voornamelijk aan dat waarmee het wordt gecontrasteerd. Een opvatting kan realistisch worden genoemd wanneer zij het bestaan of de rol van bepaalde soorten dingen of objecten benadrukt (bijvoorbeeld materiële objecten, proposities, universalia), in tegenstelling tot een opvatting die het zonder dergelijke zaken doet en er woorden (nominalisme), ideeën (idealisme, conceptualis- me) of logische constructies (fenomenalisme) tegenover stelt. Vgl. waarneming, identiteit, definitie. voot Uüief realisme zie waarneming.
Een de laatste tijd veelbesproken kwestie is of het betekenis heeft wanneer men spreekt over waarheden die nooit geverifieerd kunnen worden. Realisten zien daar geen been in, en geloven dus in de mogelijkheid om de betekenis van individuele zinnen eenvoudig in termen van hun waarheidsvoorwaarden te geven (zie betekenis). Antirealisten weigeren onverifieerbare zinnen te aanvaarden: zij vragen zich af hoe we die zouden kunnen begrijpen, een begrip dat kan blijken doordat we in staat zijn de zinnen bij passende gelegenheden te asserteren. Zij eisen daarom vervanging van waarheidsvoorwaarden door assertibiliteitsvoorwaarden. Het antirealisme verschilt daarin van het traditionele verificationisme (zie positivisme) dat het niet de zintuiglijke ervaring beschouwt als de enige weg waarlangs verificatie of as- sertibiliteit kan worden bereikt; het deelt niet noodzakelijk de logisch-positi- vistische opvatting dat a priori-beweringen eigenlijk niets zeggen. Dummett in het bijzonder benadrukt de grotere rol die in het antirealisme aan gevolgtrekking toekomt, en gelooft evenmin als quine in een scherp onderscheid analytisch /synthetisch.
In de esthetica is realisme de opvatting dat het in de kunst gaat om de aard van de dingen zoals ze op zichzelf zijn, niet zoals wij ze zien. Een realistische kunstvorm streeft ernaar de dingen weer te geven zoals ze zijn, niet bemiddeld door houdingen e.d. van de kunstenaar.
D. Davidson, ‘Truth and meaning’, zie de bibliografie bij betekenis, ook het verdere bij deze titel genoemde materiaal. Vgl. ook M.A.E. Dummett, Truth and Other Enigmas, 1978, i.h.b. het voorwoord, en M. Platts (red.), Reference, Truth and Reality, 1980, vooral de bijdrage van C. McGinn. Zie voor Dummetts opvatting over antirealisme en logisch positivisme G. Evans en J. McDowell (red.), Truth and Meaning, 1976, p. 111. Dummetts opvatting dat het realisme onbegrijpelijk is wordt bestreden door A.H. Goldman, ‘Fanciful arguments for realism’, Mind, 1984.
