Een woordenboek van de filosofie

Begrippen, stromingen, denkers (2017)

Gepubliceerd op 20-04-2017

Kritisch rationalisme

betekenis & definitie

Een opvatting van (wetenschappelijke) kennis waarin een deductief rationalisme met een inductief empirisme wordt verzoend. Uitgangspunt is dat volkomen zekere uitspraken over de empirische werkelijkheid niet mogelijk zijn: de uitspraak dat alle zwanen wit zijn kan altijd weerlegd worden wanneer er een zwarte zwaan opduikt. Door inductie worden uitspraken nooit definitief bevestigd; daarom is verificatie een onvruchtbaar beginsel.

Volgens het kritisch rationalisme dient empirische toetsing een deductief opgestelde theorie bij te stellen of te weerleggen (falsificatie). Een goede theorie is principieel weerlegbaar, d.w.z. in beginsel aan de ervaring te toetsen, waarbij één tegenvoorbeeld al volstaat. Hoe groter de verklarende kracht van een theorie is, des te kwetsbaarder (vatbaarder voor falsificatie) is zij. Grondlegger en belangrijkste vertegenwoordiger van het kritisch rationalisme is popper. Zie ook inductie, positivisme, zekerheid.