Een woordenboek van de filosofie

Begrippen, stromingen, denkers (2017)

Gepubliceerd op 20-04-2017

Incorrigibel

betekenis & definitie

Een uitspraak is incorrigibel voor iemand als hij of zij zich niet kan vergissen door de uitspraak te geloven of niet te geloven. Of zulke uitspraken bestaan is omstreden, maar typische kandidaten ervoor zijn verslagen van een onmiddellijke ervaring zoals ‘ik zie nu iets roods’. Incorrigibele uitspraken zijn niet hetzelfde als noodzakelijk ware of onware uitspraken. Bovenstaand voorbeeld is, als het waar is, slechts contingent waar, en we kunnen ons (bijvoorbeeld in de wiskunde) vergissen met betrekking tot noodzakelijke uitspraken. Een uitspraak is in zwakkere zin incorrigibel als we ons ermee kunnen vergissen maar er geen manier is om ons te corrigeren. Een voorbeeld wordt gevormd door uitspraken waarin we onze dromen weergeven.

Een uitspraak is onbetwijfelbaar \oor iemand als hij of zij haar niet rationeel kan betwijfelen of verwerpen. Ik kan de uitspraak dat ik iets roods meen te zien verwerpen, maar volgens Descartes niet de uitspraak dat ik besta. ‘Incorrigibel’ en ‘onbetwijfelbaar’ worden vaak in lossere zin gebruikt en soms niet eens onderscheiden.
J.L. Mackie, ‘Are there any incorrigible empirical statements?’, Australasian Journal of Philosophy, 1963. (Gebruikt ‘incorrigibel’ in de zwakke betekenis en ‘onbetwijfelbaar’ voor de sterke betekenis.)
R.W. Miller, ‘Absolute certainty’, Mind, 1978. (Verdedigt de stelling dat absolute zekerheid bestaat.)