Een woordenboek van de filosofie

Begrippen, stromingen, denkers (2017)

Gepubliceerd op 19-04-2017

Contradictie of tegenspraak

betekenis & definitie

Een propositie die op logische gronden onwaar is. De wet of het principe der contradictie (ook wel genoemd van noncontradictie) zegt dat niets een gegeven eigenschap tegelijk kan hebben en niet hebben, of dat een propositie en haar negatie niet beide waar kunnen zijn.

Twee proposities zijn contradictoir als de ene de negatie is van de andere, of als noch beide waar noch beide onwaar kunnen zijn (‘X is zwart’, ‘X is niet zwart’). Ze zijn contrair als ze niet beide waar maar wel beide onwaar kunnen zijn (‘X is zwart’, ‘X is wit’), en subcontrair als ze niet beide onwaar maar wel beide waar kunnen zijn (‘X is niet zwart’, ‘X is niet wit’). Deze termen kunnen ook op predikaten worden toegepast. ‘Zwart’ en ‘wit’ zijn contraire predikaten omdat ‘X is zwart’ en ‘X is wit’ contraire proposities zijn. Maar wat contrair is, is niet noodzakelijk tegengesteld: ‘rood’ en ‘geel’ zijn contrair. Van twee contradictoire termen is er altijd één en slechts één op alles in hun betekenisgebied van toepassing, maar geen van beide hoeft van toepassing te zijn op dingen buiten dat gebied. ‘Zwart’ en ‘niet zwart’ zijn contradictoire predikaten ook al is geen van beide waar (of onwaar) indien toegepast op bijvoorbeeld getallen. Maar als we zeggen dat ze allebei onwaar zijn indien toegepast op getallen, dan worden ze contrair. In informele zin spreekt een propositie haar contraire proposities tegen, aangezien zij hun contradicties als logische gevolgen heeft (zie implicatie). ‘X is zwart’ spreekt ‘X is wit’ tegen want het heeft ‘X is niet wit’ tot logisch gevolg.