Volgens Peirce bestaat er naast deductie en inductie nog een derde type gevolgtrekking, door hem ‘abductie’ (ook wel ‘retroductie’) genoemd.
Abductie is een redeneervorm waarin men concludeert tot de plausibiliteit van een hypothese H:
1. het verrassende feit F wordt geconstateerd;
2. als H waar was zou F vanzelfsprekend zijn;
3. derhalve is er reden om te vermoeden dat H waar is.
Hierbij redeneert men dus als het ware van feiten naar hypothesen. Nadat op deze wijze een hypothese is geopperd kunnen er deductief toetsbare uitspraken (over andere feiten dan F) uit worden afgeleid, en van de resultaten van de toetsing daarvan hangt af of we H als tot op zekere hoogte gerechtvaardigd zullen beschouwen. Dit laatste stadium (afleiding en toetsing van implicaties, en vaststellen van de mate van confirmatie) is volgens de voorstanders van de hypothetisch-deductieve methode (zie inductie) het enige dat zich leent tot logische analyse. Volgens Peirce, veel later bijgevallen door Hanson, is ook het proces van hypothesevorming, dat de structuur heeft van abductie, voor logische analyse vatbaar, en is hypothesevorming zelfs het meest interessante deel van het wetenschappelijke proces. Zie ook context van ontdekking en rechtvaardiging.
W.B. Gallie, Peirce andPragmatism, 1952. (Zie pp. 93W.)
N.R. Hanson, Patterns ofDiscovery, 1958. (Zie hoofdstuk iv, i.h.b. pp. 85W.)
G.van Balen, ‘Abductie, ontdekking en acceptatie in de wetenschap’, Algemeen Nederlands Tijdschrift voor Wijsbegeerte, 1987. (Abductie speelt een
belangrijke rol in het wetenschappelijk ontdekkingsproces.)
