Frans wis- en natuurkundige (Lyon 22 Jan. 1775 - Marseille 10 Juni 1836), openbaarde reeds in zijn kindsheid zoveel lust in de wiskunde, dat hij op zijn 12de jaar genoeg bekend was met de gronden van die wetenschap, om op de school van Daburon te Lyon tot de lessen in de hogere analysis te worden toegelaten. Zijn vader verloor het leven onder de guillotine en deze vreselijke gebeurtenis verlamde enige tijd de veerkracht van zijn geest.
Daarna gaf hij zich, om voor zijn smart afleiding te vinden, met ijver over aan de botanie, de poëzie en de muziek. Vooral door de verschijning der botanische brieven van Rousseau begon hij zich toe te leggen op de botanie. Terwijl hij te Lyon door privaatlessen in zijn onderhoud voorzag, wijdde hij zich vervolgens, aangespoord door de geschriften van Lavoisier, aan de studie der natuur-en scheikunde. In 1807 ontving hij een benoeming tot leraar in die vakken te Bourg en hij begon met gebrekkige werktuigen proeven te doen. In 1802 had hij zijn Considérations sur la théorie mathématique du jeu geschreven en hierdoor werd hij in Juli 1804 eerste leraar aan het lyceum te Lyon. In Nov. 1804 vestigde hij zich als repetitor te Parijs, waar hij in 1809 tot professor aan de polytechnische school werd benoemd. In 1814 werd hij lid van het Institut de France. Zijn natuurkundige onderzoekingen van die tijd strekten zich vooral over het magnetisme en de electriciteit uit. Hij wedijverde hierin met Oerstedt en verwierf door zijn electro-dynamische theorie een duurzame roem. Deze Oerstedt, een Deens physicus, had in 1819 waargenomen, dat, indien men door een metaaldraad, die evenwijdig loopt met een magneetnaald, die zich vrij in een horizontaal vlak kan bewegen, electrische stroom leidt, de magneetnaald uit haar gewone stand wordt gebracht en met haar lengteas loodrecht op de draad wordt gericht. Er kunnen zich daarbij verschillende gevallen voordoen, afhankelijk van de richting van de stroom, de plaats van draad en naald ten opzichte van elkander enz. en het is Ampère’s verdienste, voor al deze verschijnselen een algemeen geldige formule te hebben gevonden, de naar hem genoemde Regel van Ampère. Ook toonde hij het verband tussen electriciteit en magnetisme aan, onderzocht de dubbele breking van het licht en kristallen en trachtte de warmte als een molekulaire beweging te verklaren. Onderscheidene geschriften, die daarop betrekking hebben, werden door hem uitgegeven. In 1824 werd hij benoemd tot hoogleraar in de proefondervindelijke natuurkunde aan het Collège de France.Bibl.: Recueil d’Observations électro-dynamiques (1822) ; Précis de la théorie des phénomènes électro-dynamiques (1824); Théorie des phénomènes électro-dynamiques (1830); Essai sur la philosophie des sciences (1834-1843, 2de druk, 1857).
Lit.: Revue générale de l’Electricité, Nov. 1922 (herdenkingsnummer) .
