Raadpensionaris was de naam van een aanzienlijk ambtenaar der Staten van Holland en West-Friesland in de dagen van ons Gemeenebest. Omtrent die betrekking hebben wij een en ander medegedeeld in het artikel Pensionaris. Aanvankelijk droeg hij den titel van advocaat van den lande, welke in 1630 verandert werd in dien van raadpensionaris. Aan elken nieuwen raadpensionaris werd door de Staten eene nieuwe instructie gegeven.
Liefst koos men tot dit ambt een uitstekend regtsgeleerde, die zich in de Latijnsche en Fransche talen gemakkelijk kon uitdrukken. Hij mogt geene andere betrekkingen aannemen, dan hem door de Staten werden opgedragen. Zijn tractement was zeer verschillend: Oldenbarneveldt genoot eerst 2000, later 3000 gulden, — laatstgemelde som werd echter in het vervolg gebragt op 12000 gulden, en Van de Spiegel ontving daarenboven nog 6000 gulden voor eene woning. Na den dood van Oldenbarneveldt werd die betrekking voor 5 jaar verleend, maar de aftredende dikwijls herbenoemd. In 1795 is de waardigheid van raadpensionaris afgeschaft, en de titel werd in 1805 voor korten tijd gedragen door Rutger Jan Schimmelpenninck. Tot advocaten van den lande of raadpensionarissen werden benoemd: Omstreeks 1500, Albrecht van Loo, — 16 Mei 1525, Aert van der Goes, — 30 Januarij 1544 Adriaan van der Goes, — 19 November 1560 Jacob van den Eynde, — 1568—1572, vacature, — Julij 1572, Paulus Buys, — 6 Maart 1586, Johan van Oldenbarneveldt, — Mei 1619, Andries de Witt, — 22 Januarij 1621, Anthonie Duyck, — September 1629, Jacob Cats (ad interim), — 9 April 1631, Adriaan Pauw,— 4 Junij 1636, Jacob Cats, — 27 September 1651, Adriaan Pauw, — 23 Julij 1653, Johan de Witt, — 20 Augustus 1672, Caspar Fagel, — 22 December 1688, Michel ten Hove (ad interim), — 24 Maart 1689, Antonius Heinsius (ad interim), — 27 Mei 1689, Antonius Heinsius, — 12 September 1720, Jan van Hoornbeeck, — 17 Julij 1727, Simon van Slingelandt, — 4 April 1737, Antonius van der Heim, — 23 September 1746, Jacobus Gilles, — 12 Junij 1749, Pieter Stein (ad interim), — 18 Julij 1749, Pieter Stein, — 1 December 1772, Pieter van Bleiswijk, — 9 November 1787, Laurens Pieter van de Spiegel (tot Januarij 1795).
