Heilige Familie (De) noemt men in de kunst eene voorstelling van Christus als kind met zijne bloedverwanten. Aanvankelijk bepaalde men zich in de middeneeuwen tot de Madonna en het Kind; doch allengs werden ook Jozef, Elizabeth, de heilige Anna (de moeder van Maria) en Johannes de Dooper er bijgevoegd.
Een grooten omvang gaven vooral de oud-Duitsche schilders aan de Heilige Familie, daar zij de twaalf Apostelen, als jeugdige speelmakkers van Jezus, met hunne moeders er toe rekenden. De Italiaansche schilderschool, de eerste die den aard en het wezen der groepéring bestudeerde, was ook de eerste, welke vaststel de hoe vele figuren men op één doek plaatsen kan zonder de aandacht van de hoofdfiguur — de Madonna of het Kind — af te leiden. Vooral 2 schilders hebben geschitterd op dit gebied der kunst, namelijk Leonardo da Vinci en Rafaël.
Eerstgenoemde heeft Jozef meestal weggelaten, maar de Heilige Anna of Johannes met zijn lam, benevens eenige engelen er bijgevoegd, zoodat hij de bevalligheid der figuren niet deed uitkomen door eene krachtige mansfiguur, maar door een donkeren achtergrond, zooals in de „Vierge aux rochers” en „Vierge aux balances”. Ongemeen bevallig is zijne Heilige Anna met Maria op haren schoot. Nog prachtiger zijn de kunstgewrochten van Rafaël, en men vindt in deze eene groote verscheidenheid. Op de grenzen van het enkele Madonnabeeld bevinden zich zijne „Belle Jardinière” en zijne „Madonna del cardellino”, die, behalve Maria, slechts Jezus en Johannes als kinderen bevatten. Dan volgt de Heilige Familie in de Pinacotheek te München, waar men de beide kinderen aanschouwt, door de Madonna in half zittende, half knielende houding omvat, terwijl Jozef, op een staf steunend, er zich overheen buigt.
Eindelijk heeft Rafaël eene allervoortreffelijkste Heilige Familie geleverd, welke zich in het Louvre bevindt. Het kind staat in de wieg en buigt zich naar de uitgespreide armen van Maria, terwijl Elizabeth Johannes vasthoudt, die het Kind aanbidt. Een engel strooit bloemen boven Maria, en nevens haar knielt een andere engel. Daarnaast verheft zich Jozef in eene peinzende houding. Op de schilderstukken der middeneeuwen vertoont zich Jozef gewoonlijk als een hoogbejaard, eenigzins gramstorig man, waardoor de jeugdige schoonheid van Maria te sterker uitkomt.
