Görz en Gradiska, een vorstelijk graafschap en kroonland der Oostenrijksche monarchie, is met het markgraafschap Istrië en de stad Triëst tot ééne provincie, het Kustland, vereenigd. Het graafschap is meerendeels bergachtig, wordt door een aantal kustrivieren besproeid, van welke de Isonzo de voornaamste is, en telt op ruim 53½ □ geogr. mijl omstreeks 200000 inwoners, die bijna allen de R. Katholieke godsdienst belijden. Bijna 3/4 der bevolking behoort er tot den Slawischen stam. Men vindt er 5 steden, 9 vlekken en 465 dorpen.
De hoofdbron van bestaan is er de landbouw, en in het zuiden vooral de wijnbouw en de zijdeteelt. Schoon het graafschap een gedeelte uitmaakt van eene provincie, heeft het een afzonderlijken Landdag, bestaande uit den vorst-aartsbisschop van Görz, 6 afgevaardigden van grondbezitters, 7 van de steden en markten, en 8 van de landgemeenten. De vergadering wordt gewoonlijk eenmaal ’s jaars te Görz gehouden.— In ouden tijd behoorde dit land tot lllyricum, doch in de llde eeuw werd het tot een graafschap verheven en erfelijk toegekend aan den graaf van Tyrol. In 1500 echter verviel het graafschap aan het Huis van Oostenrijk. In 1809 werd het aan Frankrijk afgestaan, maar door de slot-acte van het Weener Congrès keerde het tot Oostenrijk terug.
De hoofdstad Görz is bevallig gelegen aan de Isonzo in eene vruchtbare vlakte en telt ongeveer 15000 inwoners. Zij is de zetel van een aartsbisschop, alsmede van eenige administratieve en regterlijke eoliegiön. De merkwaardigste gebouwen zijn er: de domkerk met een fraai gedenkteeken van den laatsten graaf van Görz, de voormalige kerk der Jezuïeten, thans tot kazerne ingerigt, het klooster der Barmhartige broeders, de smaakvolle schouwburg, het bisschoppelijk paleis en eenige paleizen van adellijke geslachten. Voorts vindt men er een seminarium, een gymnasium, eene school van middelbaar onderwijs. een doofstommen-instituut, een landbouwgenootschap en 4 kloosters. Ook zijn er onderscheidene fabrieken. In 1836 vestigde er zich de oudere tak der Bourbons, door de Julij-omwenteling uit Frankrijk verdreven, en koning Karel X overleed er den 6den November 1837.
