Winkler Prins

Anthony Winkler Prins (1870)

Gepubliceerd op 07-08-2018

Gewigt

betekenis & definitie

Gewigt noemt men de drukking, welke een voorwerp door middel der zwaartekracht uitoefent op een ander voorwerp, dat zijn val verhindert. Elk deeltje van een ligchaam veroorzaakt zulk eene drukking, want het gehoorzaamt aan de zwaartekracht. De som der drukkingen van al die deeltjes vormt het gewigt, — namelijk het absolute gewigt, hetwelk overeenstemt met de tastbare hoeveelheid of met de massa van zulk een ligchaam.

Om het absolute gewigt door middel eener weegschaal te bepalen, bedient men zich van als eenheden beschouwde gewigtshoeveelheden (gewigten), zooals pond, ons, lood enz. Even groote deelen van verschillende ligchamen hebben echter geenszins hetzelfde absolute gewigt, en zoo komt men tot de voorstelling van het specifiek of soortelijk gewigt, hetwelk gelegen is in de betrekking tusschen de massa van een ligchaam en zijn absoluut gewigt.

Het aantal ponden, dat een stuk ijzer weegt, is zijn absoluut gewigt, maar het gewigt van een cubieken palm ijzer in verhouding tot dat van een cubieken palm water, als eenheid aangemerkt, is zijn soortelijk gewigt. Door eene gelijke hoeveelheid zuiver water als eenheid te beschouwen, heeft men de geheele zaak zeer gemakkelijk gemaakt. Hierdoor heeft men bepaald, dat het soortelijk gewigt van goud ongeveer gelijk is aan 191/3, — dat van smeedijzer aan 7,7, — dat van marmer aan 2,71, — dat van olijvenolie aan 0,918,— dat van watervrijen wijngeest aan 0,792, — dat van kwik aan 13,55 enz. Daar men echter voor gassen en dampen op deze wijze zeer kleine breuken zou krijgen, gebruikt men voor deze ligchamen de dampkringslucht als eenheid, zoodat men zegt: het soortelijk gewigt van waterstofgas is gelijk aan 0,0688, — dat van koolzuur gas aan 1,524 enz. Verschil van temperatuur wijzigt het soortelijk gewigt, daar de ligchamen zich bij warmte uitzetten en bij koude inkrimpen, — weshalve men ook den warmtegraad moet opgeven, waarvoor het soortelijk gewigt geldend is. Het onderzoek naar het soortelijk gewigt geschiedt door middel van verschillende werktuigen, zooals den areometer, de hydrostatische weegschaal enz., Gelijk het soortelijk gewigt tot de belangrijkste physische kenmerken der ligchamen behoort, zoo is het absolute gewigt het beste middel om de hoeveelheid te bepalen, — althans van vaste stoffen. Van groot belang is derhalve eene naauwkeurige vaststelling der gewigtseenheid. Zie hieromtrent onder Maten en gewigten.