Gallitzin, of ook Galizyn, Golizyn, Galizin en Galitzin gespeld, is de naam van een uitgebreid vorstelijk geslacht in Rusland, hetwelk zich beroemd heeft gemaakt in de geschiedenis van het Noorden. Het ontleent zijn oorsprong aan prins Gedimin uit Lithauwen, den stamvader der Jagellonen.
De prinsen Michail en Dmitrij Gallitzin waren Russische krijgsoversten ten tijde van den grootvorst van Moskou Wassilii IV en werden in den grooten slag bij Orsja (1514) door de Polen gevangen genomen; laatstgenoemde overleed in den kerker, en eerstvermelde herkreeg eerst na 38 jaar zijne vrijheid. — De achterkleinzoon van dezen, Wassilii Gallitzin, behoorde na den dood van den valschen Demetrius tot de vier Russische kroonpretendenten. Toen hij in 1610 eene zending aanvaardde naar Smolensk, om den Poolschen prins Wladislaw zijne verheffing tot czaar te verkondigen, werd hij door de Polen van verraad beschuldigd en smachtte tot aan zijn dood (1619) in de gevangenis. — Zijn achterneef Wassilii Gallitzin, de Groote bijgenaamd en geboren in 1633, was de raadsman en gunsteling van Sophia, de listige zuster van Peter de Groote. Ook hij wilde de beschaving uit het westen van Europa naar Rusland overbrengen. Toen zijn toeleg mislukte, om met Sophia te huwen en alzoo den Russischen troon in bezit te nemen, werd hij in 1689 naar Wologda en vervolgens naar de IJszee verbannen, waar hij in 1713 overleed. — Boris Gallitzin, een neef van laatstgenoemde, was de leermeester van Peter de Groote en rijksbestuurder gedurende diens afwezigheid buiten ’slands.
Een andere neef Dmitrij Gallitzin, een verdienstelijk staatsman, was gezant te Constantinopel, directeur van de geldmiddelen des rijks, en eindelijk het hoofd der partij, die bij den dood van Peter II de keizerlijke magt wilde beperken. Zijn plan mislukte, en hij overleed in den kerker te Sleutelburg. — Zijn broeder Michail Gallitzin, geboren in 1674, een der bekwaamste veldheeren van Rusland, onderscheidde zich bij de bestorming van Nerva, in den slag bij Ljesnaja, waar hij de overwinning behaalde op generaal Löwenhaupt, en bij Poeltawa, — vooral echter in 1714 bij de verovering van Finland. Hij overleed als rijksveldmaarschalk den 10den December 1730. — Zijn jongere broeder Michail Gallitzin was onder Peter de Groote ambassadeur in Perzië en daarna groot-admiraal. — Van de zonen van den voorlaatsten Michail maakte de een, Alexander Gallitzin, geboren in 1718, overleden in 1783, zich beroemd als veldmaarschalk door de verovering van Choczim in Moldavië, en de andere, Dmitrij Gallitzin, geboren in 1721, overleden in 1793, als Russisch gezant te Weenen.
Sergej Fedorowitsj Gallitzin, geboren in 1748, was een uitmuntend krijgsman, die in 1809 bevel voerde over het Russisch leger in Gallicië, en in 1810 overleed. — Dmitrij Alexejewitsj Gallitzin, geboren in 1735, overleden in 1803, was gevolmagtigd minister te ’s Hage en te Parijs onder Catharina II, een vriend van Voltaire en van de Encyclopédisten en vervaardiger van eene „Description de la Tauride (1788)”. Zijne gemalin Amalia, prinses Gallitzin, geboren te Berlijn den 28sten Augustus 1748, was de dochter van den graaf van Schmettau, en onderscheidde zich door hare piétistische gevoelens. Zij bragt hare jeugd gedeeltelijk door aan het Hof der gemalin van prins Ferdinand van Pruissen, een broeder van Frederik II. Hare woning te Münster was de verzamelplaats van uitstekende geleerden, zooals Fürstenberg, Göthe, Jacobi enz., terwijl Hemsterhuis en Hamann tot hare vertrouwde vrienden behoorden. Zij is Diotima, tot wie Hemsterhuis onder den naam van Diocles zijne „Lettre sur l’athéisme (1785)” rigtte, en Hamann overleed in hare woning. Vooral haar invloed en die van hare omgeving was oorzaak van den overgang der graven van Stolberg tot de R. Katholieke Kerk, — alsmede van de zeer vrome dweeperijen, waarin men zich in die dagen uit modezucht baadde, terwijl die rigting gegeeseld werd door Vosz in zijn geschrift: „Wie ward Fritz Stolberg ein Unfreier?” De Prinses overleed den 24sten Augustus 1806 te Angelmode bij Münster. Hare kinderen had zij opgevoed volgens het natuurlijk stelsel van Rousseau. — Haar zoon Dmitrij Gallitzin, geboren te 's Hage den 22sten December 1770, ging als zendeling naar Noord-Amerika en overleed aldaar in de door hem gestichte stad Loretto in Pennsylvanië den 6den Mei 1840.
Dmitrij Wladimirowitsj Gallitzin, een uitstekend Russisch staatsman, geboren in 1771, nam in den aanvang dezer eeuw deel aan de oorlogen tegen Turkije en Frankrijk en werd in 1820 gouverneur-generaal van Moskou waar hij zich vooral bij het woeden der chólera (1831) de algemeene achting verwierf. Hij overleed te Parijs den 8sten April 1844. — Sergej Michailowitsj Gallitzin, een uitstekend staatsman, gebruikte zijn onmetelijk vermogen voor een groot deel, om kunst en wetenschap te bevorderen, bekleedde bij de krooning van Alexander II de betrekking van groot-maarschalk, en overleed den 19den Februarij 1859. — Prins Emanuël Gallitzin, geboren in 1804, overleden te Parijs den 13den Mei 1853, vertaalde eene reisbeschrijving van Wrangel in het Fransch en gaf het belangrijke werk „La Finlande; notes recueillies en 1848 (1852, 2 dln)” in het licht. — Angustin Gallitzin omhelsde de R. Katholieke godsdienst en vestigde zich in Frankrijk, waar hij onderscheidene werken over de geschiedenis van Rusland uitgaf, — en Michail Androwitsj Gallitzin, een bekend boekenliefhebber, overleed den 29sten Maart 1860 als Russisch gezant aan het Spaansche Hof te Montpellier, eene uitgebreide verzameling van verschillende boeken nalatende, waarvan de catalogus in 1864 te Moskou in het licht verscheen.
