Bax

betekenis & definitie

Bax of Bacx. Eenige merkwaardige Neder­landers hebben dezen naam gedragen, te weten:

Joan Bax, de oudste van 3 broeders, die zich in den strijd tegen Spanje hebben onder­scheiden. In 1579 was hij gouverneur van Heusden, in 1587 bevelhebber op het slot te Muiden, en in 1600 streed hij dapper bij Nieuwpoort.

Paulus en Marcelis Bax, twee broeders van den voorgaande, die zich vereenigden tot het verrigten van dappere daden. In 1576 hebben zij, onder het bevel van den heer van Immerseel voor Nederland de wapenen gevoerd, en de hertog van Alençon verleende in 1582 aan Marcelis verlof om eene com­pagnie ruiters op te rigten. Deze, de jongste, stond de eerste plaats in de compagnie af aan Paulus en verhief hem daardoor tot rit­meester. Terwijl Paulus naar den prins van Oranje was vertrokken, snelde Marcelis met slechts weinige manschappen tot hulp van den graaf van Hohenlo, om Lochem te ontzetten. Bij een gevecht werd hij zoowel als zijn paard gewond door de spietsen der vijanden. Hij rukte die uit de wonden, streed met verwonderlijke dapperheid , maar daar de zijnen de nederlaag hadden geleden en hy zich verlaten zag, nam hij de list te baat, om “victorie” roepende, alsof hij tot de vij­anden behoorde, zich door hunne gelederen heen in veiligheid te begeven. Van zijne won­den hersteld, bragt hij met zijn broeder de compagnie in orde, waarmede zij bij Steen­bergen aanmerkelijke voordeelen op de Span­jaarden behaalden.

Later werden zij bij Huchtenbroek door Del Monte gevangen genomen, maar spoedig uitgewisseld. In de dagen van Leicester (1586) veroverden zij een convooi van 500 karren met graan, voor Antwerpen bestemd. In datzelfde jaar was Bergen op Zoom waarschijnlijk in de handen van den vijand gevallen, zoo de gebroeders Bax het voorgenomen verraad niet hadden verijdeld. Vooral onderscheidden zich de beide broeders bij laatstgenoemde stad, waar zij den beleger­den vijand groote afbreuk deden. Paulus Bax werd er door den Engelschen bevelhebber Willoughby, in naam van Engelands koning, tot ridder geslagen. Marcelis was inmiddels ook ritmeester geworden en maakte in 1589 zich meester van een convooi, dat onder ge­leide van 600 voetknechten en eene compa­gnie ruiters naar Antwerpen trok. Hij nam daarbij, schoon slechts 400 ruiters onder zijn bevel hebbende, den luitenant-kolonel Maldits, eenige kapiteins en omstreeks 200 sol­daten gevangen. In 1590 streed hij voorspoe­dig tegen den graaf van Mansfeld en aan de zijde van prins Mausits bij het ontzet van het fort Knodsenburg; later veroverde hij wederom een convooi, voor Antwerpen be­stemd.

In 1592 werd Paulus Bax gouverneur van Bergen op Zoom, en in 1594 droeg Mar­celis niet weinig bij tot de overwinning op de heide van Turnhout, terwijl hij zich door beleid en moed verdienstelijk maakte bij de belegering van Grol en van Hulst. In 1600 nam hij deel aan den slag bij Nieuwpoort, waarna hij door Maurits tot bevelhebber over de ruitertogten in Brabant werd aangesteld en door de Staten-Generaal tot commissaris-generaal en sergeant van de cavalerie be­vorderd.

Marcelis deed in 1602 uit Bergen op Zoom een voorspoedigen togt naar Bilsen, vanwaar hij met grooten buit terugkeerde, verrigtte heldendaden bij het beleg van Sluis en werkte hierdoor mede tot de verovering dier stad. In 1605 had Paulus veel te doen, om Bergen op Zoom te behouden bij de herhaalde aan­vallen van den aartshertog Albertus. Hij over­leed in 1606 en werd als gouverneur opge­volgd door Marcelis. Deze stierf in 1617. Het praalgraf, te Bergen op Zoom in de Groote Kerk ter eere dier beide broeders ge­sticht, is bij het bombardement dier stad in 1747 vernield.