Ardennes (Het departement der), in Frankrijk gelegen en in het noordelijk gedeelte van het Ardennenwoud doorsneden, strekt zich aan beide oevers der Maas wigvormig in België uit. Het grenst ten westen aan het Aisne-, ten zuiden aan het Marne- en ten oosten aan het Maas (Meuse)-departement. Het bestaat uit de noordelijke streken van het voormalig Champagne (de vorstendommen Sédan, Carignan en Mouzon) en behoort onder het bisdom van Rheims.
Op eene uitgebreidheid van ruim 95 □ geogr. mijlen telt het volgens de telling van 1866 ruim 326.000 inwoners, van welke 300.000 de R. Katholieke godsdienst belijden. Het land heeft in het zuiden eene golvende gedaante en is in het noorden bergachtig en boschrijk. In het zuiden is krijt en in het noorden graauwak het voornaamste bestanddeel van den bodem. Het noordoostelijk gedeelte wordt besproeid door de bevaarbare Maas met de Chiers en Semoy aan de regter- en met de Bar aan de linkerzijde, en het zuidwestelijk gedeelte door de Aisne en de Aire, die alleen voor houtvlotten geschikt zijn. Het Ardennenkanaal loopt er langs de Aisne van Chateau-Porcien over Réthel en Attigny oostwaarts tot aan Semoy, dan door de bergkloof van Le-Chesne-Populeux naar de Bar, en langs deze noordwaarts naar de Maas, waarin het beneden Douchery uitkomt.
Het klimaat is er gematigd, maar in de bergstreek ruw, zelfs ruwer dan in de overige gewesten van Frankrijk, welke op dezelfde breedte gelegen zijn. De uitgestrekte bosschen, uit eiken, beuken, esschen, olmen enz. bestaande, zijn de schuilplaatsen van eene groote hoeveelheid wild; ook wolven zoekt men er niet te vergeefs. Meer dan 3/5 van den bodem is er ontgonnen; men verbouwt er meer graan, dan er gebruikt wordt. Alleen in het zuiden tot aan Mézières vindt men wijngaarden. Runderen en schapen zijn er in grooten getale, en de mijnontginning is er een belangrijke tak van bestaan. IJzer, koper en leisteen wordt er in aanzienlijke hoeveelheid gewonnen, terwijl ook marmer, steenkolen en porseleinaarde aan velen werk en winst bezorgen. Daarenboven zijn er onderscheidene fabrieken. Het departement wordt verdeeld in vijf arrondissementen, namelijk Mézières, Rocroy, Sédan, Réthel en Vouziers.
