Aken (Aachen, Aix la Chapelle, Civitas aquensis, Aquisgranum), de oude, merkwaardige stad, waar de Duitsche Keizers werden gekroond, is de hoofdstad van een district van het Pruissische Rijngewest. Dat district telt op ruim 7 5 ½ □ geographische mijl omstreeks 436000 inwoners. Aken ligt aan het ontmoetingspunt van den Belgischen en Rijnspoorweg, 180 Ned. el boven den spiegel der zee, in een vruchtbaar dal, door de Worm besproeid.
De stad, in eene oude en nieuwe verdeeld, heeft breede straten en fraaije huizen, terwijl de muren, wallen en poorten der middeleeuwen bijna verdwenen zijn. Het voornaamste plein is er de Groote markt met het bronzen standbeeld van Karel de Groote, en onder de merkwaardige gebouwen komt vooral de oude eerwaardige Münster in aanmerking, waar het stoffelijk overschot van laatstgenoemden Keizer in 814 is ter aarde besteld. Met het bouwen van die kerk is in 803 een aanvang gemaakt, maar zij is later gedurig vergroot en veranderd. Voorts is het stadhuis hoogst belangrijk, in welks groote zaal 27 Duitsche Keizers en 11 Keizerinnen zijn gekroond. Behalve de hoofdkerk zijn er 19 kerken van lateren tijd, — voorts talrijke scholen en inrigtingen van weldadigheid, benevens een schouwburg.
Het aantal inwoners bedraagt er bijna 60000, waaronder zich een paar duizend Protestanten en driehonderd Israëlieten bevinden. Er zijn vooral veel lakenfabrieken, wolspinnerijen en naaldenfa-brieken.
De minerale baden vanAken zijn algemeen beroemd. Zij bevinden zich gedeeltelijk in de stad en gedeeltelijk in het nabijgelegen Burtscheid. In de stad vindt men de Keizersbron met eene warmte van 56“C. benevens vele andere met eene geringere temperatuur. De bronnen te Aken en te Burtscheid leveren te zamen jaarlijks 44000 Ned. teerling-el water, en deze hoeveelheid bevat 85000 Ned. centenaar zouten. De bestanddeelen van de baden te Aken zijn vooral chloornatrium (keukenzout), koolzuur natron, zwavelzuur natron, zwavelzuur kali, koolzure kalk, koolzure mag-nesia en kiezelaarde. Wegens een aanzienlijk zwavelgehalte is het bronwater niet aangenaam om te drinken. Het werkt gunstig op de klieren, slijmvliezen, ademhalings- en spijsverteringsorganen enz. Tevens vindt men er een aantal koude baden.
De omstreken der stad zijn zeer fraai. De bekoorlijke wandelpaden worden er zorgvuldig onderhouden. Voorts doet men er uitstapjes naar den Louisberg, naar den Salvatorberg, naar den Frankenburg enz. De stad zelve behoort tot de oudste van Duitschland. Haar naam — Aachen — staat met Aa en dit met aqua in verband en wijst ons op hare bronnen. In de dagen van Caesar woonde er de Germaansche stam der Eburonen. De stad, vermoedelijk ten tijde van Keizer Badrianus gesticht, was dikwijls de zetel der Frankische koningen, maar zij is vooral ha-ren luister verschuldigd aan Karel de Groote. Deze verleende aan hare burgers belangrijke voorregten. Zij waren in het geheele rijk vrijgesteld van hand- en krijgsdiensten en van belastingen. Daarenboven verkreeg Aken het regt van asyl, zoodat allen er veilig waren, die elders gevaar liepen, in handen der justitie te vallen. In de middeleeuwen telde zij meer dan 100000 inwoners.De Hervorming vond er grooten bijval. Toen de krooning der Duitsche Keizers te Frank-fort geschiedde en een felle brand in 1656 omstreeks 4000 huizen in asch legde, kwam de bloeijende stad meer en meer in verval. Tweemaal is er een belangrijke vrede gesloten, de eerste tusschen Frankrijk en Spanje op den 2den Mei 1668, en de tweede bij het einde van den Oostenrijkschen successie-oorlog op den 18den October 1748. Eindelijk werd er van den 30sten September tot den 18den November 1818 een congres gehouden, waarop Frankrijk toetrad tot de zoogenaamde “Heilige Alliantie.” De wateren van Aken worden ook nu nog door velen bezocht, en de talrijke badplaatsen, die in de laatste halve eeuw elders gesticht zjjn, hebben er den toevloed van vreemdelingen nog geenszins doen afnemen.
