Het verschoningsrecht biedt de rechter de mogelijkheid om een bepaalde zaak niet te behandelen. Voor getuigen biedt het de mogelijkheid geen verklaring te hoeven afleggen.
Wanneer een verdachte een strafbaar feit pleegt, bestaat de mogelijkheid dat de officier van justitie de verdachte zal vervolgen. Deze bevoegdheid komt de officier van justitie toe op grond van het opportuniteitsbeginsel. Wanneer de zaak van de verdachte voor de rechter komt, dient de rechter recht te spreken op grond van artikel 11 van de Wet algemene bepalingen. Er bestaan echter enkele situaties waarin de rechter geen uitspraak mag doen in een zaak, bijvoorbeeld wanneer de verdachte van mening is dat de rechter vooringenomen is. Indien de rechter zelf van mening is dat hij geen kennis mag nemen van de zaak, kan hij zich laten verschonen. Dit kan bijvoorbeeld wanneer de verdachte een familielid is. Getuigen hebben ingevolge artikel 217 van het Wetboek van Strafvordering ook een verschoningsrecht. Dit kunnen zij inroepen wanneer zij worden gevraagd te getuigen tegen een bloed- of aanverwant.
