Het recht van initiatief houdt in dat een volksvertegenwoordiger de mogelijkheid heeft om een voorstel tot wetgeving in te dienen.
In Nederland hebben de burgers het recht om het parlement te kiezen. Dit houdt in dat de burger met zijn stem een volksvertegenwoordiger kan kiezen, die vervolgens zitting zal nemen in de Tweede Kamer. Ook op lokaal niveau (bijvoorbeeld gemeentelijk) hebben de burgers het recht de volksvertegenwoordigers te kiezen door het uitbrengen van hun stem. De lokale volksvertegenwoordigers nemen vervolgens zitting in de gemeenteraad. De volksvertegenwoordigers hebben als primair doel het controleren van de bestuurders. Naast deze controlefunctie, houden zij zich – samen met de bestuurders – bezig met het maken van beleid of wetgeving. Om uiting te geven aan de wetgevingstaak, hebben de volksvertegenwoordigers de mogelijkheid om een voorstel tot wetgeving in te dienen. Dit is het recht van initiatief dat elke volksvertegenwoordiger afzonderlijk heeft. Indien een initiatiefvoorstel is ingediend, moet de volksvertegenwoordiger in kwestie proberen een kamermeerderheid te krijgen voor zijn plannen. Indien de volksvertegenwoordiger een meerderheid weet te vinden, wordt het voorstel aangenomen en omgezet in wetgeving.
