Het nulla poena-beginsel houdt in dat geen enkele gedraging met terugwerkende kracht strafbaar mag worden gesteld.
Indien een persoon een strafbaar feit pleegt, kan hij ingevolge artikel 27 van het Wetboek van Strafvordering worden aangemerkt als verdachte. De officier van justitie heeft in een dergelijk geval het recht de verdachte te vervolgen op grond van het opportuniteitsbeginsel. Indien de officier van justitie daadwerkelijk besluit om over te gaan tot vervolging, zal de zaak in eerste aanleg voorkomen bij de (mede afhankelijk van de zwaarte van het strafbaar feit) strafrechter. De strafrechter stelt vragen aan de verdachte, hoort eventuele getuigen en zet alle feiten en omstandigheden op een rij om vervolgens tot een beslissing te komen. Alvorens de rechter daadwerkelijk uitspraak doet, houdt de officier van justitie zijn requisitoir. Aan de hand van het requisitoir doet de rechter een uitspraak. Indien de rechter de verdachte vrijspreekt of ontslaat van alle rechtsvervolging, bestaat er geen mogelijkheid meer om de verdachte alsnog voor het strafbare feit te vervolgen. Dit zou namelijk in strijd zijn met het nulla poena-beginsel dat met zich meeneemt dat geen enkele (strafbare) gedraging met terugwerkende kracht strafbaar mag worden gesteld.
