Watersport A-Z

Kramer en de Bruin (1971)

Gepubliceerd op 01-05-2019

Jacht

betekenis & definitie

Jacht - vaartuig speciaal bestemd voor de pleziervaart. Al op een uit 1601 daterende tekening van C. van Wieringen is een speeljacht afgebeeld.

Bij het toenemen van de welvaart in de 16e en 17e eeuw lieten steeds meer Hollandse kooplieden snelzeilende plezierschepen bouwen, die evenals andere snelle schepen jacht of jager werden genoemd. Zij werden zowel voor pleziervaren als voor zakenreizen gebruikt. Maar langzamerhand ging de naam jacht speciaal gebruikt worden voor schepen, die hun vorm, snelheid, inrichting, uitrusting en decoraties specifiek aan sportieve overwegingen ontleenden. Vanwege de vele ondiepe wateren hadden de Hollandse jachten een geringe diepgang en daardoor een vrij vlakke bodem. Constructie van een zeil kiel was bij deze kleine diepgang onmogelijk; daarom moesten ophaalbare zijzwaarden het verlijeren tegengaan.

De tuigage bestond doorgaans uit een mast met een spriettuig en twee voorzeilen. Rond het midden van de 17e eeuw werd de onhandige spriet vervangen door de veel handzamer gaffel. Op de mast kwam een steng waaraan een razeil kon worden gevoerd. De jachtallure bleek het duidelijkste uit het paviljoen op het achterdek, de kostbaar ingerichte verblijfplaats voor de voorname opvarenden, aan de buitenzijde fraai versierd met kunstig lofwerk.

Blijkens een Zweeds boek over scheepsbouw waren in Nederland gebouwde jachten al in de 17e eeuw een exportartikel. In 1660 schonk de stad Amsterdam Charles 11 bij zijn terugkeer naar Engeland een jacht, door hem naar zijn zuster ‘Mary’ genoemd. In Engeland ontwikkelde de jachtbouw zich sindsdien in de richting van slankere, dieper stekende jachten; de zijzwaarden werden vervangen door een vaste kiel. Zij werden geballast met grote keien een koninklijk jacht soms met loden musket kogels uit de Tower!

Vooral in Engeland en Amerika heeft het scherpe jacht zich verder ontwikkeld. Aanvankelijk waren hun vormen ontleend aan snelle succesvoile bedrijfsvaartuigen. Nog in 1930 werd de Fastnet-Race gewonnen door een verbouwde Franse loodskotter! Maar vanaf het midden van de vorige eeuw werden jachten specifiek als zodanig ontworpen en gebouwd.

Daar de zeilsport aanvankelijk door de groten der aarde werd beoefend, ging de ontwikkeling van het jacht naar steeds grotere, snellere schepen, met een uitgebreide betaalde bemanning. Vele kapitale jachten met lengtes tussen 20 en 60 meter en zeiloppervlakken tot 2000 m2 verschenen op zee. De eerste helft van de 20e eeuw bracht echter een enorme popularisering van de zeilsport. De zeer grote jachten verdwenen, maar er werden honderdduizenden kleine, compacte jachten gebouwd. Deze ontwikkeling werd mede in de hand gewerkt door de meetformules voor wedstrijdjachten. De huidige vorm van het moderne jacht wordt grotendeels bepaald door de hoge eisen die de gebruiker eraan stelt; en mogelijk gemaakt door de toepassing van de resultaten van research en technologische ontwikkeling.

Opmerkelijk is dat naast deze moderne jachten in Nederland de ronde- en platbodemjachten, gebaseerd op klassieke vissers- en vrachtschepen, zich niet alleen weten te handhaven, maar een groeiende belangstelling genieten. → Jachtbouw, → Motorjacht, → IJs zeilen, → Zeiljacht.