is een provincie van de Unie van Zuid-Afrika, een Brits dominion. Zij ligt benoorden den Oranje-Vrijstaat, aan gene zijde van de Vaal.
Nadat in 1820 een vreemde volksstam, de Matabelen, de oorspronkelijke bevolking vrijwel had uitgeroeid, drongen de Boeren uit den Oranje-Vrijstaat onder aanvoering van Potgieter, Maritz en Davids over (trans) de Vaal — vandaar’t woord Transvaal — en verdreven de Matabelen.Algemeen bekend is wel, hoe de Transvaalse Boeren, na aanvankelijk door de Engelse regering in de regeling hunner eigen inwendige aangelegenheden te zijn erkend, in 1860 de Zuid-Afrikaanse; Republiek stichtten met Pretorius als eerste president en Potchefstroom, later Pretoria, als hoofdstad.
De ontdekking der goudvelden bij Johannesburg leidde tot een grote invasie van (meest Engelse) vreemdelingen, die, daarin door Engeland gesteund, aandeel verlangden in het bestuur der Republiek. Dit had tot gevolg, vooral sinds Engelands minister Joe Chamberlain er zich mee bemoeide, dat, na allerlei min of meer ernstige incidenten (Jameson-raid) in 1899 eindelijk de oorlog uitbrak, die leidde tot den ondergang van de Boerenrepublieken, waaronder ook Transvaal, als zelfstandige staten.
Zie verder: Boerenoorlog, Kruger en Zuid-Afrikaanse Unie.
