Wat is dat? Encyclopedie voor jongeren

P.J.F.H. van de Rivière, R. de Ruyter-van der Feer (1928, 1930 en 1938)

Gepubliceerd op 09-08-2019

Koffie

betekenis & definitie

Tegenwoordig kan men in elk café (vandaar de naam) en in elk restaurant, op ieder ogenblik van den dag dezen drank krijgen en toch heeft er een tijd bestaan, dat men de koffie in Europa niet kende.

Oorspronkelijk komt de koffie, naar vermoed wordt, uit Zuid-Abessinië, uit Kaffa, waarnaar dit product dan ook zou zijn genoemd. In de 16de eeuw hebben Arabische kooplieden van daar de koffie gehaald en ze naar Mekka en Aden overgebracht, waar men weldra reeds van den geurenden drank kon genieten. Van daaruit werd het gebruik, om koffie te drinken eerst overgebracht naar Syrië en Egypte en zo drong het ook langzamerhand in Europa door. Het duurde echter tot ver in de 18de eeuw voor het gebruik van koffiedrinken bij alle lagen der bevolking was ingeburgerd. Tegenwoordig kan men echter geen boerenwoning betreden of de boerin nodigt u uit een kommetje mee te drinken.
Tot die grote verbreiding van het gebruik heeft niet het minst bijgedragen de snelle verspreiding van de koffiestruik over de gehele aarde. Ons Nederlanders komt daarbij de eer toe, hierin de leidende rol te hebben gespeeld. Ondernemend als onze voorvaderen waren, voerden ze in 1699 de zaden van de koffie op Java in en na enige mislukte pogingen om tot een aanplant te komen, slaagde men er toch spoedig in, om een goed resultaat te bereiken en de vroede bestuurderen van de Verenigde Oost-Indische Compagnie konden reeds in 1706 te Amsterdam hun eerste kopje koffie slurpen. Burgemeester Witsen kreeg een plantje ten geschenke, dat in den Amsterdamsen hortus zaden gaf: een aantal van de uit deze zaden gekweekte stekken gingen naar Parijs en vandaar naar Martinique, waar de enige overlevende plant de moeder werd van alle koffieplanten in de Frans-Amerikaanse koloniën. Ook van een plantje, dat van Amsterdam naar Suriname was gebracht, kregen de Fransen een stek in handen. Dit alles geschiedde natuurlijk tegen den zin der Nederlanders; de stekken waren gestolen. Onze vaderen hadden natuurlijk veel liever zelf het monopolie gehouden. Van de Franse koloniën uit kwamen de zaden in Brazilië, dat thans verreweg de grootste koffieproducent is.
Hoe gaat nu de koffiecultuur?
De koffiestruiken worden vier, ja zelfs tot zeven meter hoog en bereiken in vier of vijf jaren tijds hun volle productie. De Arabische koffie groeit op Java het best op jong-vulkanische gronden, maar ook op zware kleigronden en goed doorlaatbare gronden in de lagere bergstreken. Tevens groeit de koffiestruik graag onder een anderen, groten boom, om zodoende tegen de felle zon beschut te zijn. Ook dient die grote boom als windvanger. In het begin van den regentijd bloeit de koffiestruik; die bloei duurt slechts enkele uren en eerst na ongeveer een jaar zijn de bessen rijp.
In Indië heeft men de koffie, door steeds weer andere variëteiten te kweken, weten aan te passen aan de verschillende bodemgesteldheden en zo heeft men ook de opbrengst weten op te voeren. In ± 1880 brak er onder de Arabische koffie een bladziekte uit, die de cultuur vernietigde. Energiek pakten de planters den strijd aan en voerden de Liberia-koffie in en toen ook die ziek werd, sedert 1901 de Robusta-koffie, die nu kort geleden ook al aangetast werd. Alleen op het Idjen-plateau (Oost-Java) en op enkele plaatsen op Sumatra groeit nog de echte Arabische koffiestruik. Met alle mogelijke middelen bestrijdt men de ziekte, niet geheel tevergeefs, maar Nederland is zijn leidende positie sedert lang kwijt.
Als de besjes geplukt zijn, worden ze in de fabriek ontbolsterd, in warm water gedurende enige uren gefermenteerd, dan gewassen, gedroogd, gedopt; het zilvervlies ervan wordt dan verwijderd en zij worden gesorteerd. Daarna worden ze meest verzonden, om eerst later in ’t land van bestemming gebrand te worden. Misschien kennen jullie die scherpe lucht van een koffiebranderij wel.
In Indië verbouwde men de meeste koffie in den Preanger, Oost-Java en aan de Westkust van Sumatra, terwijl men overal de koffietuintjes van den inlander aantreft. De cultuur is tegenwoordig betrekkelijk van weinig belang: Nederlands-Indië levert 5% van de wereldproductie. Brazilië 70%!
In dat land ontstond in de laatste tijden zo’n overproductie, dat men de bonen wel perst tot briquetten, die in de locomotieven gestookt worden!
Het koffiegebruik is in Nederland niet onbelangrijk: 12 pond koffie per persoon per jaar. Dat is natuurlijk over de gehele bevolking gerekend. Zij, die dus wel koffie drinken, gebruiken nog veel meer dan 12 pond per jaar.