Wat is dat? Encyclopedie voor jongeren

P.J.F.H. van de Rivière, R. de Ruyter-van der Feer (1928, 1930 en 1938)

Gepubliceerd op 09-08-2019

Ibsen

betekenis & definitie

Een der allergrootste toneelschrijvers van de wereld was de Noor Henrik Ibsen (1828—1906). Hij had een sombere jeugd die een stempel heeft gedrukt op zijn leven en werken.

Hij werd eerst door familie-omstandigheden gedwongen, apothekersleerling te worden, doch trok in 1850 naar Oslo, dat toen nog Christiania heette, en werd in 1851 aangesteld als dramatisch schrijver aan het Nationale Theater te Bergen in Noorwegen. Ieder jaar moest hij een toneelstuk schrijven; hij deed dit ook en ontleende zijn stof veelal aan de oude Noorsche volksliederen.

Hij wist van deze stukken echter iets zeer persoonlijks te maken, doordat hij in alle stukken hoog begaafde mensen beschrijft in hun strijd tegen uiterlijke omstandigheden of moeilijkheden in hun eigen karakter, die hen verhinderen, het gestelde doel te bereiken.In het begin van zijn schrijvers-loopbaan vond Ibsen evenwel weinig waardering van de zijde van het publiek en daarom verliet hij in 1864 Noorwegen, teleurgesteld en verbitterd. Tijdens zijn tienjarige omzwervingen door Italië en Duitsland schreef hij o.a. zijn beroemde stukken „Brand” en „Peer Gynt”. De figuur van Brand, den predikant uit het hoge Noorden, waar zelden de zon doordringt, is een verpersoonlijking van stoere, onbuigzame wilskracht, van een den hemel bestormende natuur, die tot zijn dood toe strijdt tegen alle slapheid en halfheid, doch tenslotte in eenzaamheid sterft. Peer Gynt daarentegen is de weke, slappe fantast, die zichzelf zo betovert, dat hij tenslotte in zijn eigen fantasieën gaat geloven; alle handeling is hem vreemd.
In 1874 keerde Ibsen naar Christiania terug en schreef daar weer een reeks toneelstukken, die alle de maatschappelijke toestanden en ook het conventie-huwelijk aanvallen, b.v. „Een poppenhuis” (Nora).
In een tijd waarin over allerlei nog veel conventionele begrippen waren, liet Ibsen een heel nieuw geluid horen. Hij bracht openlijk zijn mening tot uiting, dat geen huwelijk gelukkig kan zijn, dat niet op wederzijdse liefde en hoogachting gegrondvest is en waarin de vrouw niet tot haar volle ontwikkeling kan komen. Van zijn stukken moeten nog genoemd worden: „Dc vrouw van de zee”, „Hedda Gabler”, „Komedie der liefde”. Welbekend zijn dan nog: „Steunpilaren der maatschappij”, „Een vijand des volks”, „Spoken”, „Wilde Eend”, „Rosmersholm”, „Ingenieur Solness”. In vele trekt hij tegen het conventionele te velde, in sommige fantaseert hij op afstammingstheorieën, die niet zo vast staan als Ibsen dat doet voorkomen.
Ibsen heeft een algehelen ommekeer gebracht in de toneelschrijfkunst. Hij laat de handeling en de conflicten logisch voortvloeien uit de karakters van zijn personen; hij ontleedt deze scherp en wijst de wonde plekken aan.
Zijn werken zijn in alle Europese talen vertaald en zijn veel gespeeld.