is oorspronkelijk een Grieks woord, dat een samenvatting van de wetenschappen ten bate van de opvoeding betekent. Oorspronkelijk verstond men onder „alle wetenschappen” voornamelijk de spraakkunst, de woordenkeus, de kunst van voordragen, de rekenkunde, de vlakke meetkunde, de sterrenkunde en de muziek; de zogenaamde zeven vrije kunsten.
Reeds in de Oudheid en in de Middeleeuwen kende men zulke werken, waarin men trachtte alle toenmalige kennis te verzamelen. Sommige dier werken gaven echter slechts de feiten en vormden dus een min of meer droge opsomming.
De grondslag van de encyclopedie in haar tegenwoordigen vorm is in 1624 gelegd door Baco van Verulam, doch het duurde nog geruimen tijd voor de encyclopedie zich ontwikkeld had tot hetgeen wij daaronder verstaan en tot zij een plaats had verkregen onder de voor iedereen toegankelijke bronnen van kennis en ontwikkeling.
Van grote bekendheid en ook van groten invloed is de Franse encyclopedie geweest, die van 1751—1772 te Parijs verschenen is onder leiding van Diderot en d’Alembert en hun talrijke medewerkers.
Het werk heette „Encyclopédie ou dictionnaire raisonné des Sciences, des arts et des métiers” (Encyclopedie of beredeneerd woordenboek der wetenschappen, kunsten en ambachten) en sedert dien zijn alle dergelijke werken encyclopedie genoemd. Diderot, d’Alembert en hun medewerkers heten de encyclopedisten. Bij de woorden, die daartoe aanleiding gaven, hekelden zij de toenmalige maatschappelijke toestanden op scherpe wijze, terwijl het gehele werk van een rationalistischen geest was doortrokken. (Rationalistisch noemt men die richting, welke de grondslag van het begrip zoekt in onderzoek en verklaring door het verstand).
Deze encyclopedie maakte in Frankrijk veel opgang en heeft zeker veel invloed gehad op het ontstaan en het verloop der grote revolutie van 1789.
De tegenwoordige omvang van onze kennis en wetenschap maakt het echter bijna onmogelijk alles in één werk samen te vatten. Men onderscheidt daarom algemene en bijzondere encyclopedieën. De algemene trachten zoveel mogelijk te behandelen, maar doen dat dan natuurlijk in het kort; de bijzondere behandelen slechts een onderdeel of een groep onderdelen en dan veel uitvoeriger.
