is een Zuid-Amerikaans woord voor gomelastiek; nog beter bekend is de naam rubber, dien deze stof gekregen heeft van het Engelse woord to rub, dat wrijven betekent.
Caoutchouc of rubber is een veerkrachtige gom, die uit het melksap van verschillende bomen, o.a. in Indië en Zuid-Amerika voorkomend, gewonnen wordt. De voornaamste producent is tegenwoordig de Hevea brasiliensis, een boom, die inheems is in de Amazone-vallei, maar die ook in het groot aangeplant is in Zuid-Oost-Azië (Ned. Indië, Malakka en Ceylon).'
De Ficus elastica (Indië) levert thans maar heel weinig rubber meer.
In den bast van deze bomen komt een melksap voor, dat men latex noemt.
Om deze latex van de Hevea te winnen, maakt de Braziliaanse tapper visgraat-vormige insnijdingen in den boomstam en bevestigt onder iedere snede kleine potjes, waar dan het sap langzaam in loopt. Een paar uur later worden de potjes opgehaald. De latex wordt in een ketel gestort en de seringueiro — dat is in Brazilië de man, die de „rubber” bereidt — dompelt nu een stok of „paddle” in de massa en houdt hem vervolgens in den rook van het vuur, terwijl hij den stok snel om en om draait. Dit indompelen en roken wordt voortdurend herhaald en iederen keer zet zich daarbij een dun laagje rubber af, zodat zich tenslotte aan de paddle een bal van rubber heeft gevormd. Dit zijn de vroeger zo beroemde Para-ballen.
De hevea-bomen worden tegenwoordig ook in Nederl. Indië, Ceylon en Malakka gekweekt, maar daar gaat men anders te werk, om de rubber te winnen.
De afgetapte latex wordt in kannen, als onze melkkannen, naar de fabriek gebracht en daar wordt er verdund zuur (gewoonlijk mierenzuur) aan toegevoegd. Daardoor scheidt de rubber zich geleidelijk als een witte massa af. Men noemt deze bewerking coaguleren. Deze gecoaguleerde rubber nu wordt met behulp van wasmachines, hoofdzakelijk bestaande uit twee walsen, waar de rubber tussendoor wordt gehaald, gewassen en tevens mechanisch bewerkt, zodat zij den vorm van vellen aanneemt. De ene vorm ervan, crêpe geheten, wordt alleen maar gedroogd, de andere, sheet, bovendien in rookhuizen gerookt.
Zij worden in triplex-kisten verpakt en naar de Ver. Staten en Europa gezonden.
Heel veel rubber wordt tegenwoordig op eenvoudiger wijze door de inlanders van Sumatra, Borneo en Malaya (Malakka) gewonnen en merendeels naar Singapore verkocht, waar zij z.g. „herbereid” wordt.
Vroeger gebruikte men deze ruwe rubber al, vooral om er heelkundige instrumenten van te maken en dan als vlakgom, maar tegenwoordig heeft zij voor de industrie een grote betekenis.
De grote omvang van de rubberindustrie en de rubbercultuur is nog niet zo heel oud, een 30 jaar misschien.
De oudste berichten over rubber vindt men in de verhalen van Spaanse ontdekkingsreizigers, die in de 16e eeuw Zuid- en Midden-Amerika bezochten.
De Fransman La Condamine, die in 1736 een onderzoekingstocht door Zuid-Amerika deed, zond enkele voorwerpen van rubber naar Parijs met een beschrijving van de manier, waarop ze door de inboorlingen gebruikt werden. Eerst beschouwde men deze voorwerpen enkel als merkwaardigheden, maar langzamerhand begon men erover te denken, of de caoutchouc ook niet voor de Westerse maatschappij nuttig zou kunnen zijn. _ In 1825 vond Mac Intosh de waterdichte regenjassen en andere kleding uit: dat was al een eerste stap in de goede richting. Na hem vonden de Engelse rubberfabrikant Thomas Hancock en de Amerikaan Goodyear het vulcaniseren uit, waardoor de rubberindustrie een nog veel groter vlucht nam. Dit proces bestaat hierin, dat men de ruwe rubber, met zwavel en enige andere stoffen vermengd, in grote persen tot een temperatuur tussen 135 en 150 graden Celsius verhit. Zodoende worden de eigenschappen van de rubber verbeterd. Ruwe rubber wordt namelijk in de koude spoedig hard en broos, in de warmte kleverig, maar gevulcaniseerde rubber blijft ongevoelig voor (betrekkelijk grote) temperatuursverschillen. Door het vulcaniseren verdwijnt de kneedbaarheid geheel en al en de veerkracht en sterkte nemen toe. Bovendien is de gevulcaniseerde rubber veel beter bestand tegen de inwerking van zuren enz.
Wist je, dat men een ring van gevulcaniseerde rubber tot zevenmaal zijn oorspronkelijke lengte kan uitrekken, zonder dat hij scheurt en dat hij na deze krachtproef weer tot zijn oorspronkelijken vorm terugkeert? Aan een rubberstaafje van 1c.M.2 doorsnee kan men een gewicht van 150 K.G. ophangen, zonder dat het staafje breekt. Gevulcaniseerde rubber is bestand tegen allerlei invloeden, bijvoorbeeld van temperatuur, van andere stoffen, die erop inwerken, zij werkt ook isolerend en dempt het geluid.
Je moet rubber of caoutchouc niet verwarren met guttapercha en balata. Dat zijn ook producten van plantaardigen oorsprong, maar van andere boomsoorten en zij hebben weer heel andere eigenschappen. Guttapercha bijvoorbeeld wordt bij verwarming kneedbaar, terwijl rubber elastisch blijft.
Als ik je nu tenslotte vraag: waar wordt caoutchouc of rubber voor gebruikt, dan kun je al zo een heleboel dingen opnoemen, die van rubber gemaakt zijn. In de eerste plaats autobanden — de geweldige ontwikkeling van het autoverkeer zou zonder de rubberbanden niet mogelijk zijn geweest — en verder fietsbanden, electrische kabels, enz., waterdichte kleding, rubberzolen, drijfriemen, water- en gasslangen, matten, sponzen, kinderspeelgoed, radio-onderdelen, enz.
Bedenk zelf nog maar meer!
