Vreemde woorden in de Sterrenkunde

Prof. Dr. P.H. van Laer (1942)

Gepubliceerd op 30-09-2020

Ursa Maior

betekenis & definitie

Ursae Maióris, UMa, - Grote Beer, (Alm). Vert. v.

Gr. Arktos Megalè. (ursa = eig. berin; maior = de grotere). Bij de oude Grieken en Romeinen komen ook de namen Gr. Helikè en Lat. Hélice. Deze woorden betekenen: winding, krul, en zijn aan het sterrenbeeld gegeven wegens de gekromde lijn, die de zeven hoofdsterren vormen.

Een gebruikelijke naam bij de Romeinen was ook Septem Triones = De zeven Ploegossen, die voortdurend om de Noordpool rondlopen. Vd. septemtriónes = het noorden; septentrionaal. Een veel gebruikte Nederlandse naam is Grote Wagen. Verder vindt men nog vele andere namen.Ursae Maióris = Dubhe of Dubé (< Ar. dubb = beer).

Merak of Mirak (< Ar. maraqq = weke delen (v. d. buik), lende).

Phachd, Phecda of Fahad (< Ar. fakhid = dij).

Megrez (< Ar. maghriz = plaats, waar de staart is ingeplant).

Alioth (< Ar. al-alja = vetstaart v. h. Arabisch schaap).

Mizar (< Ar. mizdr = lendenkleed; de naam is oorspronkelijk miraq = lende); of Eques (Lat.; = ruiter).

Alcaid, Alkaid of Elkaid (< Ar. al-qd'id = de leider, de stadhouder) ; of Benetnasch (< Banat na's = Ar. naam voor het hele sterrenbeeld; < banat = dochters; + na’s = draagbaar; vert. als: zij, die bij de baar behoren; ook: klaagvrouwen bij de doodsbaar). Het sterrenbeeld wordt dikwijls als een baar beschouwd.

De sterren bij de poten werden door de Arabieren beschouwd als de sporen van gazellen en genoemd qafzat az-ziba’ = gazellensprongen. ven( heten al-qafzat al-ula = de eerste sprong; X en p al-qafzat ath-thdnija = de tweede sprong; en ten slotte i en x al-qafzat dth-thdlitha = de derde sprong. Dit is de oorsprong van de volgende sternamen:

Talita.

Tania Boreális = de noordelijke Tania (Lat. boreális = noordelijk).

Tania Austrális — de zuidelijke Tania (Lat. austrdlis = zuidelijk).

Al-ula Austrális — de zuidelijke Al-ula.

Al-ula Boredlis = de noordelijke Al-ula.

Müscida (mid-Lat. = snuit?).

Alcor of Alkor (< Ar. al-hawar = de witheid; of Ar. al-khaw-war = de zwakke (ster)). Aan deze kleine ster bij Mizar kon men de sterkte der ogen beproeven.

Verscheidene van de genoemde sternamen stelden bij de Arabieren afzonderlijke sterrenbeelden voor.