(< Gr. hèliakos = de zon betreffend; < → helio-). Heliakische opgang of schemeringsopkomst (Lat. ortus heliacus) is de eerste zichtbare opgang van een ster aan de morgenhemel, nadat zij een tijd lang door de nabijheid van de zon onzichtbaar is geweest.
Heliakische ondergang of schemeringsondergang (Lat. occásus heliacus) wordt gezegd van de laatste zichtbare ondergang van een ster, als de zon haar nl. zo dicht genaderd is, dat ze bij haar ondergang op het punt is onzichtbaar te worden. De term heliakisch is in deze betekenis niet van de Grieken afkomstig. Zij spraken van phainomenè epitolè of anatolè = schijnbare opgang, of in één woord phasis = het verschijnen; en van phainomenè dusis = schijnbare ondergang, of in één woord dusis = het verdwijnen, ondergang.
