Gepubliceerd op 16-11-2020

Valk

betekenis & definitie

Algemene N benaming voor de leden van het Roofvogelgeslacht Falco, waarvan de bekendste vertegenwoordigers de Torenvalk, de Boomvalk en de Slechtvalk zijn. Valk is ook onderdeel van sommige volksnamen voor Grauwe Klauwier en Klapekster (Kleine Valk en zie sub Tuinvalk).

De germaanse mansnamen Valk, Falk, Falko en Falco verwijzen naar de vogel in verband met diens ‘dapperheid'; veel geografische namen op hun beurt naar de mansnaam. Valkenswaard (NB) is laatstelijk genoemd naar de vogel (i.v.m. de Valkerij). In 1236 heette de plaats Wederde en tussentijds, naar de Varkensmarkt, ook Varkenswaard.ETYMOLOGIE N Valk <N valck [VK c.1618] <mnl valk, valc, valke (Bern. c.1240 [VT]); als persoonsnaam onl falko (1116 [Schoonheim]) en als deel van een toponiem onl valc(918-948, kopie eind 11e eeuw [Claes 1994]); fries Falk (ook: Wikel, ←); achterhoeks Valke <mnd valke; D Falke <mhd falche <ohd falco, falcho < óf > volksLat falco (330 n. Chr.). De Vries 1992 zegt dat aan de germaanse herkomst van de vogelnaam niet getwijfeld behoeft te worden. De Germanen vereerden de Valk al vóór zij met de uit het Oosten stammende Valkenjacht bekend werden. Dit blijkt o.a. uit de persoonsnaam Falco, die voorkwam in het langobardisch, het westgotisch en het westfrankisch. De grondbetekenis van de vogelnaam zou verband houden met germ *falva 'vaal(bruin)', naar de kleur van het verenkleed, en niet met Lat falx 'sikkel', naar de (als sikkels) gekromde klauwen, snavel of vleugels (in dit laatste geval wordt ook wel verband in betekenis gelegd met de Lat vogelnaam Accipiter 'Havik' <*acupteros 'met scherpe vleugels') F Faucon <oudf falcun (1080); It Falco, Falcóne; Sp Halcón (met h <f, zoals bij enkele andere Sp woorden meer); <volksLat falco.

E Falcon <middelengels falcon (1450) <faucoun (c.1330) <middelengels faucun (c.1250) <oudf faucun, maar de naam bereikte het E oorspronkelijk in de tijd van de Noormannen (c.8001100) <oudnoords falki (<westgermaans, volgens Sahlgren 1920 [AEW] <mnlvalce, valc]). De l in E Falcon is niet een relict van het oudnoordse woord, maar stamt uit de tijd (c.1425) dat del als ‘modeverschijnsel' naar het Lat, in de spelling (niet in de uitspraak!) werd geïntroduceerd.