Gepubliceerd op 16-11-2020

Ral

betekenis & definitie

Algemene N naam voor de soorten uit de geslachten Rallus en Porzana, waarvan de Waterral ← resp. het Porseleinhoen ← de bekendste vertegenwoordigers zijn. Ook wel voor de hele familie der Rallidae (vD 1970; hiervoor in vD 1904 uitsluitend: Ralvogels) (dan synoniem met Ralachtige), waartoe in de Lage Landen ook nog Kwartelkoning, Waterhoen en Meerkoet behoren (evenals de Purperkoet ft).

Voor de soorten uit het geslacht Porzana wordt door ornithologen soms de naam Ralletje gebruikt ("Er flitste een Ralletje door het riet"). Als specifieke (volks)naam voor bijv. de Waterral is "Ral" nauwelijks bekend; in de Achterhoek (Gld) kent men de Ralle en in België RaaldeenRalje. [B&TS 1995] BENOEMINGSGESCHIEDENIS UitHouttuyn 1763 (p.278) de volgende citaten: "Beschryving van 't Geslagt der RALLEN, zo Waterals Landvogelen, tot welken de Kirr-Meeuw behoort." en "De Geslagtnaam Rallus of RALL, in 't Fransch Rasle of Râle, in 'tEngelsch Rail, heeft zynen oorsprong van het snel loopen eeniger Vogelen, daar men anders den naam aan geeft van Kwartel-Koning. Men onderscheidtze in Land- en Water-Rallen, waar by LINNAEUS nog eenige soorten gevoegd heeft, die door BRISSON onder andere Geslagten zyn t' huis gebragt."ETYMOLOGIE N Ral (B&O 1822) <N Rall (Houttuyn 1763) (ws. viaD Rall (Klein 1750)) <F Râle (1636) <Rasle (Belon 1555) <mf Rascle (1164). Suolahti 1909 meldt oudf raalle (zonder bron of jaartal). HG 1669 (dus ws. ook Gesner 1555) voert de (Lat) namen Rallus, Ralla en Rala. <m.e.Lat rasclare 'krabben, krassen, schrappen, schrapen' <laatLat rasiculare. Vgl. catalaans Rascló en Sp Rascón (Sp rascar 'krabben, krassen, raspen').

Er is dus geen verband met N/mnl rallen 'babbelen, snappen'.

De oorspr. naam verwijst naar een krassend of schrapend geluid, wat mooier nog dan op de Waterral1 op de Kwartelkoning betrekking kan hebben (Kwartelkoning =F Râle de genêts, E (verouderd) Land Rail, D (verouderd) Wiesenralle), welke soort immers om zijn opvallende luide knarsende roep alom bekend is. Belon (in HG 1669 p.222) verwijst inderdaad naar de Kwartelkoning.

De ontlening is ws. geweest in een tijd waarin men zich bewust werd welke vogelsoorten er zoal in de vrije natuur voorkomen en hoe deze zo nauwkeurig mogelijk te benoemen. Dit zou het prevaleren van de 'wetenschappelijk-volledigaandoende' naam Waterral ← verklaren (boven 'gewoon' Ral) en tevens een versterking zijn van het bewijs dat de naam indirect aan F Rale d’eau ('Ral van het water') of de wetenschappelijke naam Rallus aquaticus (Aldrovandi 1603) ontleend is.

Ook zweeds Vattenrall, D Wasserralle (Schlegel 1844), E Water Rail (Mouffet 1655) (alle =Waterral) zouden vertalingen kunnen zijn geweest. 1

1 De Kroon (1980, p.80) is ook niet zo gelukkig met een onomatopoëtische verwijzing naar een of ander geluid van de Waterral. Zijn mening dat een vergelijking met het Lat ww. rasclare ‘raspen' ons niet veel verder brengt, kan echter niet standhouden gezien de overtuigende verwantschap van de mf en catalaanse namen voor de Waterral (Rascle resp. Rascló) met juist dit ww.