Gepubliceerd op 16-11-2020

Mandarijneend

betekenis & definitie

Aix galericulata (Linnaeus: Anas) 1758. Zeer sierlijke Eend uit Zuidoost-Siberië en Noordoost-China, elders in de wereld veel gehouden als siervogel.

Op sommige plaatsen in West-Europa leven verwilderde populaties (ook in Nederland). In bijna alle europese talen is de soort genoemd naar de (europese) naam voor de chinese hoogwaardigheidsbekleder, de mandarijn. De motivatie hiervoor komt ws. precies overeen met wat als benoemingsmotieven wordt opgegeven voor het mandarijntje (1855), de vrucht van de Mandarijnboom Citrus reticulata: de oranje kleur van het staatskleed van de mandarijn, de vrucht, en de opvallende oranje veerpartijen bij de woerd in het prachtkleed, alsmede het elitaire karakter van de hoge ambtenaar, de vrucht (zeer goede smaak, gemakkelijk te schillen) en de Eend (fraai van kleur, exotisch aandoend). De Mandarijnboom wordt overal in de tropen en subtropen gekweekt, maar is van oorsprong afkomstig uit Achter-Indië. Zowel de vrucht als de Eend werden daarom, vooral vroeger, en deels terecht, met China geassocieerd (evenals de Sinaasappel). In het grootste deel van China is de voertaal het mandarijns-chinees. [Wahrig 1992; C&C 1995; Host 1978; Weekley 1967; NEW 1992; vDE 1993; Mackensen 1985; Robert 1993] BENOEMINGSGESCHIEDENIS Omdat Linnaeus de soort al kende, noemt ook Houttuyn 1763 hem.

De naam bij Houttuyn is een vertaling van de wetenschappelijke naam: Gekapte Taling (Lat galerus 'bonten muts; pruik'). Houttuyn (p.67): "Deeze, die in China woont, en kleiner dan onze tamme Eenden is, voert den naam van Chineesche Taling ←, onder welken hy, zeer naauwkeurig, door EDWARDS is afgebeeld ... Hy is met eene Kuif van groene en rosse Vederen voorzien; doch deeze Kuif hangt om den Kop neer en maakt als een soort van Kapzel of Kalot; weshalve LINNAEUS hem met reden noemt gekapte Eend." [vgl. ook Wilms 000910,1].ETYMOLOGIE mandarijn 'chinese hoogwaardigheidsbekleder' (1596) <portugees mandarim (hierbij werd volksetymologisch geassocieerd met mandar 'bevelen') <maleis mantari 'raadgeven', tamil mandiri <hindisch mantri <oudindisch mantrin <mantra 'raad(geving)' <idg wortel *man-, *men'denken' (vgl. etymologie van Nman sub Akkermannetje).