Gepubliceerd op 16-11-2020

Havergeit

betekenis & definitie

Hornse volksnaam voor de Watersnip (ft en zie sub Bokje; zie ook sub Haarsnip) in Molenbeersel (BL) [WLD p.216]. Het eerste deel van de naam betekent 'Bok, Geitenbok' (naar het blatend baltsgeluid van de soort), waardoor de naam in feite een tautologische ss. is.

Deze kon des te gemakkelijker ontstaan, omdat het eerste deel niet meer begrepen werd: het woord is zelfs in het mnl al niet meer opgetekend. Ook de verbastering van oostfries Bäferbuk ←, waar de aanvangs-b eerder een h geweest zal zijn, is door onbegrip over het eerste deel van de ss. te verklaren. Etymologisch identiek zijn nederduits Haverzeg, D Habergeiß, Haowrbuck in Altmark en Haberbock in Pruisen en oudengels Hxfreblete, Hxferblxte (waar het tweede deel 'blater' betekent) en Hxfer-gat (Holthausen 1934), alle voor de Watersnip. D Habergeiß is secundair ook 'nachtspook' gaan betekenen: men vond de in de avondschemering rondvliegende en blatende Watersnip kennelijk erg griezelig!ETYMOLOGIE haver'(Geiten)Bok': in het mnl en N is het woord niet meer op andere plaatsen traceerbaar dan in de onderhavige vogelnaam; dit i.t.t. haver 'landbouwgewas' waarvoor zie Haverkneu.

In de uitdrukking Hij zit erop als een bok op de haverkist komen de woorden Bok en haver óók bij elkaar; dit zal echter wel toeval zijn, doordat haver van meet af voor het 'landbouwgewas' gestaan heeft. Toch weet men nooit.

IJslands hafur 'Bok', feroers havur <oudnoords hafr (ijslands hafur 'Haver' komt van oudnoords hafri; zie sub Haverkneu); oudengels hxfer 'Bok'; oostfrankisch Haberling 'eenjarige Bok'. Via Klankwetten nr.9 en 7 is de relatie met Lat caper 'Bok', capra 'Geit' en capreolus 'soort wilde Geit, Gems' (wetenschappelijk Capreolus 'Ree') en Gr Kdnpog kapros 'Wild Zwijn, tam mannetjes-Varken' duidelijk; er blijkt uiteraard aanzienlijke betekenisverandering. Vgl. ook Caprimulgus sub Geitenmelker. Verwant is ook kymrisch (welsh) gafr 'Bok, Geit'. Gezien oudindisch kaprth'penis' zou de oerbetekenis 'mannelijk dier' kunnen zijn [AEW; Wilms 980615].