Gepubliceerd op 16-11-2020

Akke

betekenis & definitie

Volksnaam voor Ekster ← (zie ook Aakster) en voor de Kauw ← (Thijsse 1944). Strijbos 1976 noemde een in zijn jeugd te Haarlem gehouden tamme Ekster "Akke" (Vogelvrij p.28).

De oerbetekenis is ‘scherp, spits', maar de vorm is wel zeker ook beïnvloed door de friese meisjesnaam Akke. Sommige friese volksnamen zijn uitgebreid tot Akkemuoi (>Akke-moai) en Akketsjoenster (resp. 'tante Akke' > 'mooie Akke' en 'Akke-de-toverheks'), vooral daar waar kinderen hun (tamme) Ekster toespraken [De Vries 1928; ViF 1979].Een Ekster rondom het huis bracht volgens het friese volksgeloof visite, of erger, rampspoed en dood [ViFp.1414].

ETYMOLOGIE fries muoie/N (dial.) meuje, meut, meu, moei 'tante': deze woorden zijn in de kindermond vervormd uit moeder [Weijnen 1996]. In het fries wordt -muoi direct achter de vrouwennaam geplaatst [Zantema 1992; Aaltsjemuoi ='tante Aaltje', ws. qua vorming te vergelijken met N Thomasvaer], reden om aan te nemen dat deze constructie van toepassing was op de Eksternaam Akkemuoi. Er is geen reden om aan te nemen, dat de schoonheid van de Ekster het primaire benoemingsmotief is geweest, temeer daar de meeste Eksternamen enigszins negatief zijn (Akke-tsjoenster!). Maar juist vanuit kinderstandpunt kan men zich voorstellen, dat men zijn (eigen tamme) Ekster, het woord half in de mond gekregen hebbende, ook mooi vond.

ETYMOLOGIE N (/hollands) mooi <mnl mooy, moy; fries moai; nederduits moi 'mooi, aangenaam' <mnd moie, moi.

Het woord heeft een zeer klein verspreidingsgebied (maar daar een zeer grote gebruiksfrequentie, met de pieken in de uitdrukkingen: 'mooi weertje vandaag' en 'een mooi doelpunt'). De verwantschap met andere woorden is onzeker; niettemin wordt, uitgaande van germ *mauja-, verband gelegd met R myt’ (<oudslavisch myti, myja) 'wassen, spoelen', (m.a.w. mooi (rein) maken door de modder eraf te spoelen) en de vele woorden rond Nmodder, Emud, Nsmoezelig en D Schmutz (met voorgeschoven s; vgl. sub Aasgier). Typisch zuidN (maar niet verwant) is: schoon.