Gepubliceerd op 16-11-2020

Aardzwaluw

betekenis & definitie

Oude naam voor de Oeverzwaluw ←. Hij wordt min of meer voorgesteld door Houttuyn 1763.

NV 1770 noemt de namen Oeverzwaluw en Aerdzwaluw. Het is de naam van eerste keus bij B&O 1822 ("De Aard- of Oeverzwaluw"). Ook Schlegel 1858 noemt de naam als alternatieve (in 1852 nog niet), evenals Albarda 1897. In het laatste geval zou de naam ook de hollandse vertaling van de friese naam kunnen zijn. Meer sub Ierdswel.B&TS 1995 verklaren de naam in het lemma als volgt: "In de tijd dat nog maar weinig over de vogeltrek bekend was, waren sommigen van mening dat Oeverzwaluwen in de (modderige) grond ... overwinterden." Voor de friese naam Modderswel ← zou dit inderdaad het benoemingsmotief geweest kunnen zijn, omdat Oeverzwaluwen in de (natte) modder immers geen nestgang kunnen uitgraven. In de aarde (=fries modder), in de grond of in het zand (mits niet te los!) lukt dit wel; de namen Aardzwaluw en Zandzwaluw ← duiden ws. daar op.

ETYMOLOGIE N aarde <N aerde, eerde [VK c.1618] <mnl aerde, airde, eerde (<mnl erde (c.1237) [VT]) (1. aarde =klei, leem; 2. aarde =grond, bodem; 3. aarde =wereld); saksisch eerd(e); <oudnederfr/oudsaksisch ertha; fries ierde <oudfries erthe; D Erde <mhd erde <ohd erda; E earth <middelengels erthe <oudengels eoröe; zweeds/noors/deens jord 'aarde, (stuk) grond, bodem' <oudnoords jörd (<*erpu met zgn. breking); gotisch airpa.

NEW 1992: "Een dentaalafleiding van ohd ero 'aarde' en oudnoords jörfi 'zand', vgl. Gr éra 'aarde', éraze 'op de grond; ter aarde'." vDE 1993 noemt welsh/cornisch erw 'strook land'. Verdere etymologische verwantschap blijft bij deze auteurs onbesproken. Alleen Weekley 1967 vraagt zich af of er verwantschap bestaat met Lat arvum '(beploegde) akker', waaromheen de groep rond N aard 'geaardheid' bij een idg wortel *ar-; kennelijk verzetten formele gronden zich hiertegen. Mackensen 1985 noemt een wortel *er(t)-, *erubij D Erde.