Dieet (vitaminenrijk) - In verband met alles wat bij de verschillende artikelen over de vitaminen wordt medegedeeld, kunnen wij met de bespreking van een dieet, dat bijzonder rijk is aan vitaminen, zeer kort zijn. Een vitaminenrijk dieet is niet alleen voor zieken, maar ook voor gezonde menschen aan te bevelen. De ouderwetsche gewoonte van het gebruiken van „Meidranken” zou men kunnen beschouwen als het periodiek volgen van een vitaminenkuur, al geschiedde dit destijds ook niet doelbewust. „Meidranken” werden vroeger in het voorjaar door apothekers aan hun cliënten cadeau gedaan. Dergelijk vocht bestond uit het versch geperst sap van verschillende kruidachtige planten (lepelblad, hondsdraf, oogentroost, doovenetel, kortom allerlei wilde planten).
Deze werden verzameld en uitgeperst, het perssap oppervlakkig gereinigd en zoo versch mogelijk geconsumeerd. Tot voor enkele jaren werd met deze hoffelijkheid druk den draak gestoken, thans ziet men in, dat deze gewoonte, die proefondervindelijk wenschelijk was gebleken, alle reden van bestaan had. Vitaminerijk voedsel is voor iedereen noodzakelijk, vooral na een wintercampagne, waarin veel geconserveerd voedsel genomen is, weinig van het directe zonlicht geprofiteerd is en zuivelproducten gebruikt werden, die afkomstig waren van dieren, die op stal stonden, dus bij uitzondering van de zon konden genieten en bovendien niet of bij uitzondering met groenvoer gevoerd werden. Het eenige bezwaar is, dat vitaminerijk eten vrij duur is. Vitamine A en D kunnen desnoods in den vorm van praeparaten gegeven worden, als leverweefsel, of in den (weinig aangenamen) vorm van vischtraan, vitamine C met het sap van een citroen dagelijks of de drievoudige hoeveelheid sinaasappelsap. Vitamine E komt voor in rauwe salade en jonge weefseldeelen. Hoogstwaarschijnlijk zijn de genoemde Meidranken ook rijk geweest aan Vitamine E. Merkwaardig is, dat vruchten, die het eerst in het voorjaar verschijnen, ook buitengewoon rijk aan vitaminen zijn. Druiven bijv., die de reeks van vruchten vrijwel sluiten, zijn betrekkelijk arm aan vitaminen.
Het vermoeden is gewettigd dat in aardbeien een nog onbekend vitamine voorkomt, immers dit zou de gunstige werking van aardbeien en aardbeiensap verklaren bij Indische spruw en andere aandoeningen van het mondslijmvlies. Versche paprika, een zoete variëteit van de Spaansche peper, die veel in Hongarije gekweekt wordt (en daar zelfs onder rijkskeur verkocht wordt, zooals bij ons boter en kaas), schijnt zeer rijk aan vitaminen te zijn. Een vitaminenrijk dieet is dus zeer gevarieerd. Bij tal van ziektetoestanden zal het belangrijke diensten kunnen bewijzen. De toediening van vruchten is hierbij een zeer voorname factor. Omtrent de resorptie van vitaminen in het maag-darmkanaal is onze kennis nog onvolledig; ook met het feit, dat deze mate van resorptie bij zieken en gezonden sterk uiteen zal loopen, moet bij de voedselkeuze rekening gehouden worden. Het resorptie vermogen is stellig een omstandigheid, waarbij sterke individueele factoren gelden (zie verder Vitaminen).
7 Encyclopaedie voor voedings- en genotmiddelen Dieet (waterarm).
Een dergelijk dieet is niet moeilijk samen te stellen. Men laat zooveel mogelijk dranken en waterhoudende spijzen achterwege, dus koffie, thee, melk en pap. Specerijen moeten eveneens uit een dergelijk dieet verdwijnen, omdat ze vaak prikkelend en daardoor dorstverwekkend werken. Ook aanzienlijke hoeveelheden zout moeten vermeden worden; ze verhoogen den druk in het bloed, waardoor de behoefte ontstaat om deze vloeistof te verdunnen, m.a.w. men krijgt na het gebruik van hartig voedsel dorst. In de hoeveelheid geloosde urine heeft de patiënt een maat in hoeverre hij een dieet volgt, dat aan de verwachtingen van den medicus zal beantwoorden. De directe opname van drank of vloeibare spijs moet beperkt blijven tot matig gebruik bij kwellend dorstgevoel.
Dieet (zout-arm).
Hierbij moet het gebruik van keukenzout zooveel mogelijk vermeden worden. De natuurlijke voedingsmiddelen bevatten weinig keukenzout. Dit bestanddeel wordt dus tijdens de spijsbereiding toegevoegd, echter wij moeten bedenken, dat vele voedingsmiddelen reeds met belangrijke hoeveelheden keukenzout zijn bedeeld, vóór ze aan ons afgeleverd worden. Wij vestigen de aandacht op het feit dat bijv. worst, spek, pekelvleesch en ook producten als brood, kaas en boter, zout bevatten. Het is dus zeer lastig een absoluut zoutvrije voeding samen te stellen, echter betrekkelijk eenvoudig, om een zoutarm dieet uit te denken. De totale hoeveelheid zout in ons dagelijksch voedsel, wanneer geen zout expres wordt toegevoegd, bedraagt ongeveer 2 g per etmaal. Deze hoeveelheid zal dus in de meeste gevallen geoorloofd zijn. De karakteristieke smaak van keukenzout is moeilijk op andere wijze te vervangen.
Herhaalde malen zijn pogingen gedaan om keukenzout door andere natriumverbindingen te vervangen, van een volledig succes kan men niet spreken. Getracht zal dus moeten worden om het gemis aan den keukenzoutsmaak op andere wijze te vergoeden. Onder de smaakstoffen, die hiervoor in aanmerking komen noemen wij allereerst de suiker (jam, honig, stroop). Voorts de specerijen en vele vruchten. Compote en tomaten vervullen bij de samenstelling van een zoutarm dieet een gewichtige functie. Voorts dient men rekening te houden met het feit, dat melk een vrij belangrijk zoutgehalte heeft n.1. 2 g per liter. Bij een zeer streng doorgevoerd zoutloos dieet, behoort dus ook melk tot de verboden voedingsmiddelen.
Zeer vaak wordt een zoutarm dieet gecombineerd met een eiwitarmen kostvorm. Vleesch bevat altijd onder de extractiefstoffen en voedingszouten belangrijke hoeveelheden keukenzout. Vooral met het hooge gehalte aan keukenzout in zeevisschen dient men rekening te houden. Dit wordt opgegeven voor kabeljauw 0,8 %, voor schelvisch 0,7 %, voor snoek is het echter belangrijk lager 0,07 %. Hier blijkt dus duidelijk de invloed van het voeden met bestanddeelen uit zee- of zoetwater afkomstig. (Zie verder Keukenzout).
