Vloeken lexicon

Prof. dr. P.G.J. van Sterkenburg (1997)

Gepubliceerd op 14-11-2019

steen

betekenis & definitie

In de 16de en 17de eeuw komt de formule bij degodsige stenen voor. Daarnaast noteerde men bij W.

Ogier bij gans steenen sonder pruimen. Ik laat hier gaarne De Baere (1940: 107-108) in een aangepaste spelling aan het woord: “De vorm stenen kan zeer goed door de gewone voorvoeging van de eind-s van Godes zijn ontstaan. Maar met de stenen kunnen toch ook de dobbelstenen bedoeld zijn, door het werpen waarvan de soldaten de kleren van de gestorven Christus onder elkaar verdeelden.

Of moeten we denken aan de steen, de rotsen uit de hof van Olijven, waarop Christus water en bloed zweette en zijn vader bad, de lijdenskelk van Hem te verwijderen? Een paar eeuwen geleden vereerde men inderdaad korreltjes van die rots als relikwie. Persoonlijk zijn we in het bezit van een relikwiekruisje waarin, benevens een Evangelie van den H. loannes, een lapje linnen en een lapje zwart krip zijn gesloten en een tiental korreltjes zandsteen vastgehecht.

Binnen in het kruisje zit ook een strookje papier met de volgende woorden in i6de-eeuws schrift: ‘de la pierre, sur lacquel nostre Seigneur seuea sang et eau’. Dergelijke relikwieën zullen wel niet schaars zijn geweest.

Worden met onze uitdrukking zulke stenen bedoeld? Willems brengt de formule in verband met een eed ‘uit het Noorden’, waar men bij aan de godheid gewijde zaken, ook ‘bij de heilige stenen’ zwoer, zo schrijft hij, wat dat de betekenis bij Gods heilige stenen zou geven, met een reminiscentie aan het heidendom. Uit deze eed kan dan ook wel de grappig bedoelde uitdrukking van Ogier zijn ontstaan, benevens het andere grappig gewilde o bloedt van keyselstiens, waarin dan een contaminatie van gans bloed en gans keyselstiens. De misschien uit tenen geboren stenen zijn dan tot kiezelstenen geworden, net als bij Ogier tot pruimstenen, maar dan stenen zonder pruimen!” Te overwegen is wellicht ook dat bij Gods stenen een variant is van bij Gods steunen ‘bij het steunen of kreunen van Christus (aan het kruis)’.