Vloeken lexicon

Prof. dr. P.G.J. van Sterkenburg (1997)

Gepubliceerd op 14-11-2019

Jan

betekenis & definitie

In plaats van God gebruikt men een andere persoonsnaam om de kracht van een blasfemie af te zwakken. In ons materiaal ontmoeten wij: Jandekke, Jandemme, Jandome, Jandomme, Jandooie, Janstramme, Janverdikke, Janverdomme, Janverstramme. Voorts in Sakkerjan, Sakkerjen, jandorie, jandubbeltje, potjandorie, potjandosie. Curieus is daarnaast het voorkomen van Jan in met god- versterkte vormen als godjandorie, godjandosie. Het WNT vermeldt ook nog jandoppie (in Groningen) en janverdomme, janverdikke, janverkrikkeme, jandorie voor het zuiden van het taalgebied.

Substitutie door een eigennaam blijkt overigens niet beperkt tot Jan, gegeven het voorkomen van keesverdoosje en gossiepietje, gosjepietje. Hetzelfde WNT noemt bij Jan en heel de wereld eveneens een soort vloek. Letterlijk staat er eigenlijk ‘bij God en heel de wereld’. zie Gerrit, Joos.